Kontrole okresowe stanu technicznego obiektów budowlanych. Rodzaje, cele oraz czasookresy ich wykonywania

Art. 62 Prawa budowlanego oraz § 4 i 5 Rozporządzenia MSWiA z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. z 1999 Nr 74, poz. 836 z późniejszymi zmianami) nakłada na właścicieli lub zarządców obiektów budowlanych obowiązek kontroli:

1) okresowej, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:

a)elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu,

b)instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska,

c)instalacji gazowych (w tym również pieca gazowego),

d) oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).

2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia; kontrola 5 – letnia stanu technicznego obiektu budowalnego obejmuje swoim zakresem kontrolę roczną.

3) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na badaniu instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów.

4) okresowej, co najmniej dwa razy w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego budynku w zakresie o którym mowa w punkcie 1), w terminach do 31 maja oraz do 30 listopada, w przypadku budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2 000 m² oraz innych obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczającej 1 000 m².

5) bezpiecznego użytkowania obiektu każdorazowo w przypadku wystąpienia uszkodzenia obiektu budowlanego w wyniku oddziaływania na niego czynników zewnętrznych związanych z działaniem człowieka lub sił natury.

6) okresowej, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego kotłów grzewczych, z uwzględnieniem ich efektywności energetycznej oraz wielkości do potrzeb użytkowych:

a) co najmniej raz na 2 lata – opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności ponad 100 kW,

b) co najmniej raz na 4 lata – opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności 20 kW do 100 kW oraz kotłów opalanych gazem.

Instalacje ogrzewcze z kotłami o efektywnej nominalnej wydajności powyżej 20 kW użytkowanymi co najmniej 15 lat, licząc od daty zamieszczonej na tabliczce znamionowej kotła, powinny być poddane przez właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego jednorazowej kontroli obejmującej ocenę efektywności energetycznej i doboru wielkości kotła, a także ocenę parametrów instalacji oraz dostosowania do funkcji, jaką ma ona spełniać. Kontrolę tę przeprowadza się w roku następnym po roku, w którym upłynęło 15 lat użytkowania kotła, a kontrolę kotłów, które z dniem 31 grudnia 2009 r. użytkowane są już ponad 15 lat, przeprowadza się do dnia 31 grudnia 2010 r.

7) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na ocenie efektywności energetycznej zastosowanych urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji, ich wielkości w stosunku do wymagań użytkowych o mocy chłodniczej nominalnej większej niż 12 kW.

8) okresowej, co najmniej raz w roku  w zakresie bezpieczeństwa pożarowego obiektów budowlanych.

Ponadto, zgodnie z §3 rozporządzenia MSWiA w sprawie ochrony ppoż. budynków, innych obiektów budowlanych i terenów z 7 czerwca 2010 r. należy wykonywać przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne urządzeń przeciwpożarowych oraz gaśnic, w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku.

Węże stanowiące wyposażenie hydrantów wewnętrznych powinny być raz na 5 lat poddawane próbie ciśnieniowej na maksymalne ciśnienie robocze.

Powyższe kontrole przeprowadzają osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności lub posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji, sieci energetycznych i gazowych oraz gaśnic.

Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych powinny przeprowadzać:

1) osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim – w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych,

2) osoby posiadające uprawnienia budowlane odpowiedniej specjalności – w odniesieniu do ww. przewodów kominowych oraz do kominów przemysłowych, wolno stojących oraz kominów lub przewodów kominowych, w których ciąg kominowy jest wymuszony pracą urządzeń mechanicznych.

Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany przechowywać przez okres istnienia obiektu dokumentację budowy i dokumentację powykonawczą, jak również inne dokumenty i decyzje dotyczące obiektu, instrukcje obsługi i eksploatacji obiektu, instalacji i urządzeń związanych z tym obiektem oraz opracowania projektowe i dokumenty techniczne robót budowlanych wykonywanych w obiekcie w toku jego użytkowania.

Właściciel lub zarządca jest obowiązany prowadzić dla każdego budynku książkę obiektu budowlanego, stanowiącą dokument przeznaczony do zapisów dotyczących przeprowadzanych badań i kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy, w okresie użytkowania obiektu budowlanego. Obowiązek prowadzenia książki obiektu budowlanego nie obejmuje właścicieli i zarządców:

1) budynków mieszkalnych jednorodzinnych,

2) obiektów budowlanych budownictwa zagrodowego i letniskowego,

3) obiektów budowlanych, na których budowę nie jest wymagane uzyskanie pozwolenia na budowę.
 

Protokoły z kontroli obiektu budowlanego, oceny i ekspertyzy dotyczące jego stanu technicznego, świadectwo charakterystyki energetycznej oraz wszystkie inne dokumenty, powinny być dołączone do książki obiektu budowlanego (lub ewentualnie powinny znajdować się w osobnym segregatorze).

Instrukcje Bezpieczeństwa Pożarowego oraz plany ewakuacji i rozmieszczenia podręcznego sprzętu gaśniczego w budynku

Podstawowym celem Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego jest ustalenie wymagań przeciwpożarowych z zakresie organizacyjnym, technicznym i porządkowym oraz innych, które muszą być zachowane w czasie eksploatacji obiektu budowlanego.

Do zapoznania się z Instrukcją Bezpieczeństwa Pożarowego oraz przestrzegania ustaleń w niej zawartych zobowiązani są wszyscy pracownicy, ponieważ problemy związane z pożarami i innymi zagrożeniami w obiektach budowlanych, najczęściej wywołane są przez ludzi przebywających w danym obiekcie, co przeważnie wynika z ich niewiedzy oraz braku szkoleń z zakresu ochrony przeciwpożarowej.

Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego wykonywane są zawsze indywidualnie w odniesieniu do specyfiki, przeznaczenia oraz sposobu użytkowania danego obiektu budowlanego oraz obejmują część pisemną i graficzną (plany ewakuacji).

Cześć pisemna obejmuje m.in.:

1)warunki ochrony przeciwpożarowej (informacje charakteryzujące i kwalifikujące budynek pod kątem ochrony przeciwpożarowej,

2)analizę zagrożenia pożarowego w budynku z uwagi na jego funkcję i procesy technologiczne,

3)sposoby postępowania na wypadek pożaru lub innego zagrożenia (procedury ewakuacyjne, czynności poszczególnych osób znajdujących się w budynku),

4)warunki i organizację ewakuacji ludzi oraz praktyczne sposoby ich sprawdzania,

5)określanie sposobu poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym stosowanych w obiekcie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,

6)zadania i obowiązki z zakresu ochrony przeciwpożarowej poszczególnych grup pracowniczych (analiza funkcji i dobór obowiązków i zadań zgodnie z wymogami).

Cześć graficzna - plany ewakuacji

Część graficzna Instrukcji przeciwpożarowej to rysunki (rzuty kondygnacji) zawierające graficzne wskazanie rozmieszczenia i rodzaj sprzętu gaśniczego w budynku, kierunki i drogi ewakuacyjne i opis pomieszczeń. Rysunki te powinny być załączone do instrukcji oraz wywieszone na każdej kondygnacji budynku w widocznym miejscu, np. przy wyjściu z klatki schodowej.

Poniżej przedstawiono przykładowy spis zagadnień rozpatrywanych w jednej z wykonanych przez firmę CimaTech Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego.

1. Wstęp
2. Cel opracowania
3. Ogólna charakterystyka obiektu i terenu działki
4. Charakterystyka pożarowo – techniczna budynku
    4.1 Dane liczbowe
    4.2 Charakterystyka budynku pod względem konstrukcyjnym
          4.2.1 Ściany konstrukcyjne
          4.2.2 Ściany działowe i instalacyjne
          4.2.3 Słupy i trzpienie
             4.2.4 Belki, wieńce i podciągi
             4.2.5 Stropodach
             4.2.6.Dylatacje
             4.2.7 Szyb windowy istniejący
     4.3 Usytuowanie budynku
    4.4 Gęstość obciążenia ogniowego
    4.5 Klasyfikacja pożarowa budynku
    4.6 Klasa odporności pożarowej
    4.7 Strefy pożarowe
    4.8 Zagrożenie wybuchem
    4.9 Elementy wykończenia wnętrz
    4.10 Warunki ewakuacji
    4.11 Drogi pożarowe
    4.12 Hydranty pożarowe
    4.13 Wyposażenie w urządzenia przeciwpożarowe
    4.14 Urządzenia oddymiające 
    4.15 Wyposażenie budynku w instalacje techniczne mające wpływ na bezpieczeństwo pożarowe
    4.16 Wyposażenie w podstawowy sprzęt gaśniczy
    4.17 Pozostałe wymagania
5. Charakterystyczne źródła powstania pożaru i drogi jego rozprzestrzeniania się
    5.1 Przyczyny ogólne
    5.2 Przyczyny wynikające z funkcji obiektów
    5.3 Przyczyny rozprzestrzeniania się pożaru
6. Zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru
    6.1 Główne zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru
    6.2 Szczegółowe zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru
7. Prace niebezpieczne pożarowo
    7.1 Obowiązki osób nadzorujących prace niebezpieczne pożarowo
    7.2 Obowiązki wykonawcy prac niebezpiecznych pożarowo
    7.3 Zasady przestrzegania zabezpieczania prac niebezpiecznych pożarowo
    7.4 Przykłady zabezpieczenia prac niebezpiecznych pożarowo
8. Sposoby i terminy przeglądów urządzeń ochrony ppoż.
    8.1 Warunki konserwacji, napraw i remontów gaśnic
    8.2 Konserwacja hydrantów wewnętrznych
          8.2.1 Doroczne przeglądy i konserwacje
          8.2.2 Okresowe przeglądy i konserwacje wszystkich węży
          8.2.3 Bezpieczeństwo pożarowe podczas przeglądów i konserwacji
          8.2.4 Usuwanie usterek
          8.2.5 Etykiety konserwacji i przeglądów
          8.2.6 Konserwacja hydrantów zewnętrznych
     8.3 Wentylacja mechaniczna
     8.4 Konserwacja i utrzymanie bram i drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych
     8.5 Konserwacja oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego
     8.6 Przeglądy przeciwpożarowego wyłącznika prądu
     8.7 Przeglądy systemu sygnalizacji pożarowej
           8.7.1 Eksploatacja
           8.7.2 Konserwacja
           8.7.3 Przeglądy i obsługa techniczna
           8.7.4 Unikanie alarmów fałszywych w czasie prób
           8.7.5 Unikanie niepożądanego uruchomienia w czasie prób
           8.7.6 Obsługa techniczna w sytuacjach specjalnych
           8.7.7 Naprawa i modyfikacja 
     8.8 Konserwacja i utrzymanie klap przeciwpożarowych
     8.9 Kontrola stanu klap oddymiających 
     8.10 Wentylacja mechaniczna współpracująca z grawitacyjnym systemem oddymiania
9. Zasady doboru, rozmieszczenia i używania podręcznego sprzętu gaśniczego
     9.1 Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego
     9.2 Rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego
     9.3 Zasady przy używaniu podręcznego sprzętu gaśniczego
10. Zadania i obowiązki pracowników w zakresie ochrony ppoż.
     10.1 Dyrektor lub osoba go zastępująca (kierująca ewakuacją)
     10.2 Wszyscy pracownicy
     10.3 Osoba prowadząca zagadnienia ochrony przeciwpożarowej
     10.4 Pracownicy techniczni (konserwatorzy)
     10.5 Pracownicy ochrony obiektu
     10.6 Osoby sprzątające
11. Sposoby postępowania na wypadek pożaru lub innego zagrożenia
12. Postępowanie pracowników w przypadku powstania pożaru
     12.1 Obowiązki kierującego ewakuacją (akcja ratowniczo – gaśniczą)
     12.2 Obowiązki pracownika ochrony (służby dozorowej)
     12.3 Obowiązki każdego pracownika przystępującego do akcji ratowniczo -         gaśniczej 
     12.4 Obowiązki osób z zewnątrz przebywających na terenie budynku
13. Warunki ewakuacji
     13.1 Środki i sposoby ogłaszania alarmu o niebezpieczeństwie
     13.2. Organizacja ewakuacji
     13.3 Zakres ewakuacji
     13.4 Sposób prowadzenia ewakuacji
            13.4.1. Zasady ewakuacji
            13.4.2 Ogólne obowiązki osób odpowiedzialnych za ewakuację ludzi
     13.5 Obowiązki osób funkcyjnych dotyczących sytuacji awaryjnych
            13.5.1 Podstawowe obowiązki Dyrektora
            13.5.2 Podstawowe obowiązki kierownika
            13.5.3 Podstawowe obowiązki pracowników
     13.6 Kolejność wykonywania ewakuacji
     13.7 Ewakuacja mienia
     13.8 Sprawne przeprowadzenie ewakuacji z budynku
     13.9 Znaki ewakuacyjne
14. Praktyczne sposoby przeprowadzania organizacji i warunków ewakuacji
15. Zabezpieczenie pogorzeliska
16. Zasady prowadzenia szkoleń pracowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej
17. Zakres odpowiedzialności za nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych
18. Wykaz aktów prawnych
19. Załączniki
20. Palny ewakuacji oraz rozmieszczenia podręcznego sprzętu gaśniczego

Szkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej, zwalczania pożarów oraz przeprowadzania ewakuacji

Treści programowe szkolenia pracowników powinny:

1) zapoznać pracowników ze wszystkimi podstawowymi elementami stanowiącymi o zagrożeniu pożarowym w miejscu pracy,

2) uświadomić pracownikom i użytkownikom obiektu przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów ze szczególnym uwzględnieniem warunków w kontekście danego obiektu,

3) zapoznać pracowników z podstawowymi zakazami i nakazami w zakresie bezpieczeństwa pożarowego,

4) wdrożyć u pracowników umiejętności:

     a) alarmowania pożarowego,
    
     b) zasad i sposobów posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym,
    
     c) postępowania na wypadek konieczności przeprowadzenia ewakuacji ludzi.

W nawiązaniu do Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2004 Nr 180, poz. 1860), należy przeprowadzać następujące rodzaje szkoleń z zakresu ochrony przeciwpożarowej:

1) wstępne ogólne, z chwilą przyjęcia do pracy,

2 )podstawowe, w okresie 6 miesięcy licząc od daty przyjęcia do pracy na określonym stanowisku,

3) okresowe, z częstotliwością przeprowadzania szkoleń BHP.

Program szkolenia wstępnego (min. 30 minut)

1)zagrożenie pożarowe na danym stanowisku pracy – 15 min.,

2)zasady alarmowania i postępowania na wypadek powstania pożaru oraz użycie podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń przeciwpożarowych – 15 min.

Fakt przeszkolenia powinien być odnotowany w aktach pracownika i potwierdzony podpisem przeszkolonego.

Program szkolenia podstawowego (min. 3 godziny)

1) zagrożenia pożarowe występujące w obiekcie oraz przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów - 0,5 h,

2) zadania i obowiązki pracowników w zakresie zapobiegania pożarom - 0,5 h,

3) zadania i obowiązki pracowników w wypadku powstania pożaru - 0,5 h,

4) ewakuacja ludzi i mienia, drogi i środki ewakuacji - 0,5 h,

5) podręczny sprzęt gaśniczy i urządzenia przeciwpożarowe - 0,5 h,

6) znajomość praktycznego użycia podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń ppoż. - 0,5 h.

Szkolenie podstawowe może być prowadzone samodzielnie lub włączone w pełnym wymiarze godzin do innych szkoleń, np. z zakresu BHP. Celem tego szkolenia jest zapoznanie pracowników z obowiązkami i zadaniami w zakresie zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów oraz zadaniami na wypadek powstania pożarów. Szkolenie podstawowe odbywa się w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na określonym stanowisku. Uczestnicy szkolenia nie podlegają egzaminowi. Po zakończeniu szkolenia każdy z uczestników podpisuje oświadczenie o przebytym szkoleniu, które powinno znajdować się w aktach osobowych pracownika.

Szkolenie okresowe

Celem szkolenia okresowego powinno być przypomnienie zasad bezpieczeństwa pożarowego wg programu szkolenia podstawowego w ilości 3 godzin. Szkolenie okresowe należy przeprowadzać zgodnie z ww. rozporządzeniem co 1, 3 i 6 lat w zależności od zajmowanego stanowiska.

Zasady doboru oraz rozmieszczenia podręcznego sprzętu gaśniczego

Obiekty powinny być wyposażone w gaśnice przenośne lub przewoźne, spełniające wymagania Polskich Norm będących odpowiednikami norm europejskich (EN), dotyczących gaśnic. Rodzaj gaśnic powinien być dostosowany do gaszenia tych grup pożarów, określonych w Polskich Normach dotyczących podziału pożarów, które mogą wystąpić w obiekcie.

Poniższa tabela określa jaki rodzaj środka gaśniczego należy stosować do gaszenia danego rodzaju palącego się materiału.

Przeznaczenie gaśnicy, jej wielkości oraz sposób jej użycia określony jest również na etykiecie naklejonej na niej.

Jedna jednostka masy środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm3) zawartego w gaśnicach powinna przypadać, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach szczególnych:

1) na każde 100 m2 powierzchni strefy pożarowej w budynku, nie chronionej stałym urządzeniem gaśniczym:

     a) zaliczonej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,
    
     b) PM, o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m2,
    
     c) zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem,

2) na każde 300 m2 powierzchni strefy pożarowej nie wymienionej w pkt. 1, z wyjątkiem zaliczonej do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV.

Gaśnice w obiektach powinny być rozmieszczone w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności:

1) przy wejściach do budynków,

2) na klatkach schodowych,

3) na korytarzach,

4) przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz,

5) w miejscach nie narażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (piece, grzejniki),

6) w obiektach wielokondygnacyjnych - w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli pozwalają na to istniejące warunki.

Przy rozmieszczaniu gaśnic powinny być spełnione następujące warunki:

1) odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek do najbliższej gaśnicy, nie powinna być większa niż 30 m,

2) do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m,

3) miejsca usytuowania sprzętu należy oznakować zgodnie z Polską Normą.

Przepisy z zakresu bezpieczeństwa pożarowego

Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia ochrony przeciwpożarowej jest Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 roku (tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 oraz z 2010 r. Nr 57, poz. 353 z późniejszymi zmianami). Do zasadniczych zapisów tej ustawy należą:

Art. 1 Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez:

1) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,

2) zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,

3) prowadzenie działań ratowniczych.

Art. 4.1 Właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany:

1) przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych
i technologicznych,

2) wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,

3) zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,

4) zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji,

5) przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,

6) zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,

7) ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

Art. 1a Odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w ust. 1, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje – w całości lub w części – ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie. W przypadku gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem.

Osoba fizyczna lub prawna, na której spoczywa obowiązek przestrzegania przepisów ppoż. odpowiedzialna jest nie tylko za sprawną działalność obiektu i za jego zabezpieczenie przed bezpośrednimi i pośrednimi skutkami pożaru lub innego zagrożenia, ale przede wszystkim za zapewnienie bezpieczeństwa osobom w nim przebywającym w obliczu pożaru lub innego zagrożenia.

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze normy oraz akty prawne regulujące wymagania z zakresu ochrony przeciwpożarowej wykorzystywane na etapie projektowania, przebudowy oraz w czasie użytkowania obiektów budowlanych, instalacji użytkowych oraz wyposażenia.

Akty prawne

[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z dnia 15.06.2002 r. Nr 75, poz. 640 z późn. zmianami).

[2] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r. Nr 109, poz. 719).

[3] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r.
w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia wodnego oraz dróg pożarowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 124, poz. 1030).

[4] Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24.08.1991 r. (tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 oraz z 2010 r. Nr 57, poz. 353 z późniejszymi zmianami).

[5] Rozporządzenie MSWiA z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. z 1999 Nr 74, poz. 836 z późniejszymi zmianami).

[6] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tj. Dz. U. z 2006 r. Nr 96 poz. 667 z późniejszymi zmianami).

[7] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późniejszymi zmianami).

[8] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 121, poz. 1137 z późniejszymi zmianami).

[9] Ustawa Kodeks wykroczeń z dnia 20.05.1971 r. (tj. Dz. U. z 2010 r., Nr 46, poz. 275 z późniejszymi zmianami).

[10] Ustawa Kodeks karny z dnia 06.06.1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z późniejszymi zmianami).

Polskie Normy

[1] PN-92/N-01256/01 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa.
[2] PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja.
[3] PN-92/N-01255 Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa.
[4] PN-N-01256-4:1997 Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciwpożarowe.
[5] PN-N-01256-5:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych.
[6] PN-B-02877-4:2001 Instalacje grawitacyjne do odprowadzenia dymu i ciepła. Zasady projektowania.
[7] Poradnik ITB - Projektowanie elementów żelbetowych i murowych z uwagi na odporność ogniową.
[8] PN-ISO 8421-1:1997 Ochrona przeciwpożarowa. Terminologia. Terminy ogólne i dotyczące zjawiska pożaru.
[9] PN-ISO 8421-2:1997 Ochrona przeciwpożarowa. Terminologia. Budowlane środki ochrony przeciwpożarowej.
[10] PN-ISO 8421-5:1997 Ochrona przeciwpożarowa. Terminologia. Ochrona przed zadymieniem.

[11] PN-ISO 8421-6:1997 Ochrona przeciwpożarowa. Terminologia. Ewakuacja i środki ewakuacji.
[12] PN-ISO 8421-8:1998 Ochrona przeciwpożarowa. Terminologia. Zwalczanie pożaru, ratownictwo i obchodzenie się z materiałami niebezpiecznymi.
[13] PN-EN 13478:2002 (U) Maszyny. Bezpieczeństwo. Zapobieganie pożarom i ochrona przeciwpożarowa.
[14] PN-C-81100:1998 Zestaw farb pęczniejących ogniochronnych
[15] PN-EN 2:1998 Podział pożarów.
[16] PN-78/M-51005 Urządzenia gaśnicze i zabezpieczające. Podział i nazwy.
[17] PN-ISO 8421-4:1998 Ochrona przeciwpożarowa. Terminologia. Wyposażenie gaśnicze.
[18] PN-76/M-51082 Sprzęt pożarniczy. Hydronetki wodne 15.
[19] PN-88/M-51072 Sprzęt pożarniczy. Agregaty śniegowe.
[20] PN-EN 1866:2001 Gaśnice przewoźne.
[20] PN-EN 1869:1999 Koce gaśnicze.

[21] PN-EN od 3-1 do 3-6 : od 1998 do 2001 Gaśnice przenośne. Rodzaje, czas działania, szczelność, konstrukcja, wytrzymałość oraz wielkości napełnienia i minimalne wymagania dotyczące skuteczności gaśniczej
[22] PN-EN 671-1:2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Hydranty wewnętrzne. Część 1: Hydranty wewnętrzne z wężem półsztywnym.
[23] PN-EN 671-2:2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Hydranty wewnętrzne. Część 2: Hydranty wewnętrzne z wężem płasko składanym.
[24] PN-EN 671-3:2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Hydranty wewnętrzne. Część 3: Konserwacja hydrantów wewnętrznych z wężem półsztywnym i hydrantów wewnętrznych z wężem płasko składanym.
[25] PN-82/B-02857 Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie. Przeciwpożarowe zbiorniki wodne. Wymagania ogólne.
[26] PN-B-02852:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru.
[26] PN-B-02861:1994 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Suche piony.
[27] PN-B-02865:1997 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Przeciwpożarowe zaopatrzenie wodne. Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa.
[28] PN-EN 1838:2002 Oświetlenie awaryjne.
[29] PN-EN 60598-2-22:2002 Oprawy oświetleniowe. Część 2-22: Wymagania szczegółowe. Oprawy do oświetlenia awaryjnego.
[30] PN-EN 60849:2001 Dźwiękowe systemy ostrzegawcze.

[31] PN-E-08350-14:2002 Systemy sygnalizacji pożarowej. Projektowanie, zakładanie, odbiór, eksploatacja i konserwacja instalacji.
[32] PN-EN 54- od 1 do 14:od 1998 do 2004 Systemy sygnalizacji pożarowej.
[33] PN-EN 50136- od 1-1 do 2-4 : 2002 Systemy alarmowe.
[34] PN-ISO 8421-3:1996 Ochrona przeciwpożarowa. Wykrywanie pożaru i alarmowanie. Terminologia.
[35] PN-EN 12259 - od 1 do 5 : od 2001 do 2004 Stałe urządzenia gaśnicze. Urządzenia tryskaczowe i zraszaczowe.
[36] PN-EN 12845:2004 Stałe urządzenia gaśnicze. Automatyczne urządzenia tryskaczowe. Projektowanie, instalowanie i konserwacja.
[37] PN-74/M-51530 Urządzenia gaśnicze. Urządzenia zraszaczowe. Określenia.
[38] PN-93/M-51250.01 Stałe urządzenia gaśnicze. Urządzenia na dwutlenek węgla. Zasady projektowania i instalowania.
[39] PN-EN 12094 – od 5 do 13 : od 2000 do 2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Elementy składowe urządzeń gaśniczych gazowych oraz podzespoły do urządzeń gaśniczych gazowych.
[40] PN-EN 25923:1999 Ochrona przeciwpożarowa. Środki gaśnicze. Dwutlenek węgla.

[41] PN-EN 27201-1:1999 Ochrona przeciwpożarowa. Środki gaśnicze. Halony.
[42] PN-EN 12416-1:2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Urządzenia proszkowe. Część 1: Wymagania i metody badań dla części składowych.
[43] PN-EN 12416-2:2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Urządzenia proszkowe. Część 2: Projektowanie, konstrukcja i konserwacja.
[44] PN-IEC 60364-1:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Zakres, przedmiot i wymagania podstawowe.[45] PN-IEC 60364-3:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ustalanie ogólnych charakterystyk.
[46] PN-IEC 60364-4-482:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Dobór środków ochrony w zależności od wpływów zewnętrznych. Ochrona przeciwpożarowa.
[47] PN-IEC 60364 – od 4 – 7 : od 1999 do 2004 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych.
[48] PN-EN 50265 – 1 do 2.5 : od 2001 do 2003 Wspólne metody badania palności przewodów i kabli.
[49] PN-86/E-05003.01 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Wymagania ogólne.
[50] PN-IEC 61024-1:2001 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne

[51] PN-IEC 61024-1-2:2002 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Część 1-2: Zasady ogólne. Przewodnik B. Projektowanie, montaż, konserwacja i sprawdzanie urządzeń piorunochronnych.
[52] PN-87/B-02411 Ogrzewnictwo. Kotłownie wbudowane na paliwo stałe. Wymagania.
[53] PN-B-02431-1:1999 Ogrzewnictwo. Kotłownie wbudowane na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1. Wymagania.
[54] PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania.
[56] PN-87/B-03433 Wentylacja. Instalacje wentylacji mechanicznej wywiewnej w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych. Wymagania.
[57] PN-EN 1443:2001 Kominy. Wymagania ogólne.
[58] PN-EN 1457:2003 Kominy. Ceramiczne wewnętrzne przewody kominowe. Wymagania i metody badań.
[59] PN-EN ISO 1182:2004 Badania reakcji na ogień wyrobów budowlanych. Badania niepalności.

[60] PN-B-02851-1:1997 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Badania odporności ogniowej elementów budynków. Wymagania ogólne i klasyfikacja.
[61] PN-84/C-01200.00 Zagrożenie pożarem i wybuchem. Parametry zapalności i wybuchowości. Postanowienia ogólne i zakres normy.
[62] PN-84/C-01200.08 Zagrożenie pożarem i wybuchem. Parametry zapalności i wybuchowości. Oznaczanie dolnej granicy wybuchowości pyłów.
[63] PN-84/C-01200.10 Zagrożenie pożarem i wybuchem. Parametry zapalności i wybuchowości. Oznaczanie maksymalnego ciśnienia wybuchu i maksymalnej szybkości narastania ciśnienia wybuchu mieszanin pyłowo-powietrznych
[64] Normy z zakresu:

1)ochrony przeciwpożarowej budynków oraz wykonywania badań odporności ogniowej (ściany, sufity, stropy, dachy,belki, słupy, przewody wentylacyjne, przeciwpożarowe klapy odcinające, drzwi i żaluzje przeciwpożarowe).
2) badania zagrożenia ogniowego.

 
Zakres odpowiedzialności za nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych

Właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu jest odpowiedzialny za przestrzeganie wymagań ochrony przeciwpożarowej. Jeżeli nie dopełni obowiązków odpowiada na zasadach przepisów ogólnych prawa cywilnego i karnego w przypadku wykroczeń i przestępstw. 


W zakresie wykroczeń stosowane są sankcje przewidziane w kodeksie wykroczeń (Dz. U. z 2010 r., Nr 46, poz. 275 z późn. zm.), za które sądy grodzkie mogą nakładać kary w postaci grzywien, a nawet kar aresztu. Spośród zawartych w kodeksie wykroczeń norm prawnych w zakresie zachowania warunków bezpieczeństwa pożarowego należy wymienić:

Art. 82. § 1 Kodeksu wykroczeń

Kto dokonuje czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, polegających na:

1) niedozwolonym używaniu otwartego ognia, paleniu tytoniu i stosowaniu innych czynników mogących zainicjować zapłon materiałów palnych,

2) wykonywaniu prac niebezpiecznych pod względem pożarowym bez ich wymaganego zabezpieczenia,

3) używaniu instalacji, urządzeń i narzędzi niepoddanych wymaganej kontroli lub niesprawnych technicznie albo użytkowaniu ich w sposób niezgodny z przeznaczeniem lub warunkami określonymi przez producenta, jeżeli może się to przyczynić do powstania pożaru, wybuchu lub rozprzestrzeniania ognia,

4) napełnianiu gazem płynnym butli na stacjach paliw, stacjach gazu płynnego i w innych obiektach nieprzeznaczonych do tego celu,

5) nieprzestrzeganiu zasad bezpieczeństwa przy używaniu lub przechowywaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo, w tym gazu płynnego w butlach,

6) garażowaniu pojazdu silnikowego w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu z nieopróżnionym zbiornikiem paliwa i nieodłączonym na stałe zasilaniem akumulatorowym,

7) składowaniu materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub umieszczaniu przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość albo wysokość poniżej wymaganych wartości,

8) składowaniu materiałów palnych na nieużytkowych poddaszach lub na drogach komunikacji ogólnej w piwnicach,

9) składowaniu materiałów palnych pod ścianami obiektu bądź przy granicy działki, w sposób naruszający zasady bezpieczeństwa pożarowego,

10) uniemożliwianiu lub ograniczaniu dostępu do urządzeń przeciwpożarowych, gaśnic, urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu, wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego, kurków głównej instalacji gazowej, a także wyjść ewakuacyjnych oraz okien dla ekip ratowniczych,

11) uniemożliwianiu lub ograniczaniu dostępu do źródeł wody do celów przeciwpożarowych,

podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

Art. 82. § 2 Kodeksu wykroczeń

Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisów o ochronie przeciwpożarowej do zapewnienia warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu, nie dopełnia obowiązków polegających na:

1) zapewnieniu osobom przebywającym w obiekcie lub na terenie odpowiednich warunków ewakuacji,

2) wyposażaniu obiektu lub terenu w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,

3) utrzymywaniu urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej,

4) umieszczeniu w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych oraz wymaganych informacji,

5) oznakowaniu obiektu odpowiednimi znakami bezpieczeństwa,

6) utrzymywaniu dróg pożarowych w stanie umożliwiającym wykorzystanie tych dróg przez pojazdy jednostek ochrony przeciwpożarowej,

7) zapewnieniu usuwania zanieczyszczeń z przewodów dymowych i spalinowych,

8) zachowaniu pasa ochronnego o szerokości minimum 2 m i nawierzchni z materiałów niepalnych lub gruntowej oczyszczonej, wokół placów składowych, składowisk przy obiektach oraz przy obiektach tymczasowych o konstrukcji palnej,

9) przestrzeganiu zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego podczas zbioru, transportu lub składowania palnych płodów rolnych,

10) zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów w lesie poprzez wykonywanie wymaganych zabiegów ochronnych,

podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

Art. 82. § 5 Kodeksu wykroczeń

Kto w inny sposób nieostrożnie obchodzi się z ogniem

Art. 82a § 1 Kodeksu wykroczeń

Kto w razie powstania pożaru nie dopełnia obowiązku określonego w przepisach o ochronie przeciwpożarowej oraz Państwowej Straży Pożarnej w postaci: 

1) niezwłocznego zawiadomienia osób znajdujących się w strefie zagrożenia oraz: centrum powiadamiania ratunkowego lub jednostki ochrony przeciw-pożarowej albo Policji bądź wójta albo sołtysa,

2) podporządkowania się zarządzeniu kierującego działaniem ratowniczym,

3) udzielenia niezbędnej pomocy kierującemu działaniem ratowniczym na jego żądanie,

podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany

§ 2. Tej samej karze podlega, kto utrudnia prowadzenie działań ratowniczych, a w szczególności utrudnia dojazd do obiektów zagrożonych jednostkom ochrony przeciwpożarowej, prowadzącym działania ratownicze.

§ 3. Kto uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie czynności kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpożarowej przez uprawnionego strażaka Państwowej Straży Pożarnej,

podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

Funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej mają prawo nakładać grzywny w formie mandatu za wykroczenia. W postępowaniu mandatowym mogą być nakładane mandaty kredytowe do wysokości 500 zł wydawane ukaranemu za pokwitowaniem odbioru. Mandat karny można również nałożyć zaocznie pod nieobecność sprawcy w przypadku, gdy nie zachodzi wątpliwość, co do osoby sprawcy.

W celu przymuszenia właściciela, zarządcy lub użytkownika do obowiązków wynikających z przepisów ustawy o ochronie przeciwpożarowej, może być stosowane postępowanie egzekucyjne w/g ustawy z dnia 13 czerwca 1960 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Komendy Państwowej Straży Pożarnej są organem właściwym do egzekwowania przepisów przeciwpożarowych tzn.:

1) przepisów ustawy o ochronie przeciwpożarowej,

2) przepisów wykonawczych do tej ustawy,

3) Polskich Norm dotyczących ochrony przeciwpożarowej, których obowiązek wprowadził Minister Spraw Wewnętrznych (obecnie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji),

4) wskazanych przepisów budowlanych,

5) przepisów o warunkach technicznych instalacji i urządzeń technicznych,

6) wymagań ustalonych przez producenta tych instalacji lub urządzeń w zakresie usuwania zaniedbań i nieprawidłowości eksploatacyjnych, które mogłyby przyczynić się do powstania pożaru lub wybuchu, względnie rozprzestrzeniania się ognia.

Komendant Miejski Państwowej Straży Pożarnej na podstawie ustaleń z czynności kontrolno - rozpoznawczych może w przypadku naruszenia przepisów przeciwpożarowych nakazać w drodze decyzji administracyjnej usunięcie nieprawidłowości, jednocześnie określając termin ich wykonania. Jeżeli w wyznaczonym terminie zalecenia nie zostały wykonane w celu przymuszenia do wykonania stosuje się postępowanie administracyjne.

Za spowodowanie pożaru przewidziane sankcje karne są zawarte w ustawie Kodeks Karny z dnia 6 czerwca 1997 r.

Ściganie przestępstw może być prowadzone z urzędu lub w wyniku złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa do prokuratury. Przestępstwami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej są czyny zawarte w rozdziale XX pt. ” Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu” Kodeksu Karnego ( ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.) art.

Art. 163 § 1 Kodeksu karnego

Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać pożaru (...),

podlega karze pozbawienia wolności do lat 10.

Art. 163 § 3 Kodeksu karnego

Jeżeli następstwem czynu określonego w §1 jest śmierć człowieka lub uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat.

Organizacja ochrony ppoż. oraz zasad zabezpieczenia ppoż. obiektów budowlanych, terenów i urządzeń użytkowych

1. Czynności zabronione i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej

Zgodnie z § 4 i 5 rozporządzenia ws. ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, w obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione jest wykonywanie następujących czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzeniania się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji:

1) używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących zainicjować zapłon materiałów występujących:

a) w strefie zagrożenia wybuchem,
b) w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo.

2) użytkowanie instalacji, urządzeń i narzędzi niesprawnych technicznie lub w sposób niezgodny z przeznaczeniem albo warunkami określonymi przez producenta bądź niepoddawanych okresowym kontrolom, o zakresie i częstotliwości wynikających z przepisów prawa budowlanego, jeżeli może się to przyczynić do powstania pożaru, wybuchu lub rozprzestrzenienia ognia,

3) garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu,

4) rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze,

5) rozpalanie ognia, wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub wypalanie wierzchniej warstwy gleby i traw, w miejscu umożliwiającym zapalenie się materiałów palnych albo sąsiednich obiektów,

6) składowanie poza budynkami w odległości mniejszej niż 4 m od granicy działki sąsiedniej materiałów palnych, w tym pozostałości roślinnych, gałęzi i chrustu,

7) użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta,

8) przechowywanie materiałów palnych oraz stosowanie elementów wystroju i wyposażenia wnętrz z materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:

a) urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100 °C,
b) linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających instalacji piorunochronnej oraz czynnych rozdzielnic prądu elektrycznego, przewodów elektrycznych siłowych i gniazd wtykowych siłowych o napięciu powyżej 400 V.

9) stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów trudno zapalnych i niezapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki,

10) instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, takich jak wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem,

11) składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub umieszczanie przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość albo wysokość poniżej wymaganych wartości określonych w przepisach techniczno-budowlanych,

12) składowanie materiałów palnych w pomieszczeniach technicznych, na nieużytkowych poddaszach i strychach oraz na drogach komunikacji ogólnej w piwnicach,

13) przechowywanie pełnych, niepełnych i opróżnionych butli przeznaczonych do gazów palnych na nieużytkowych poddaszach i strychach oraz w piwnicach,

14) zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie w przypadku pożaru lub innego zagrożenia powodującego konieczność ewakuacji,

15) blokowanie drzwi i bram przeciwpożarowych w sposób uniemożliwiający ich samoczynne zamknięcie w przypadku powstania pożaru,

16) lokalizowanie elementów wystroju wnętrz, instalacji i urządzeń w sposób zmniejszający wymiary drogi ewakuacyjnej poniżej wartości wymaganych w przepisach techniczno-budowlanych,

17) wykorzystywanie drogi ewakuacyjnej z sali widowiskowej lub innej o podobnym przeznaczeniu, w której następuje jednoczesna wymiana publiczności lub użytkowników, jako miejsca oczekiwania na wejście do tej sali,

18) uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:

a) gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych,
b) przeciwwybuchowych urządzeń odciążających,
c) źródeł wody do celów przeciwpożarowych,
d) urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu,
e) wyjść ewakuacyjnych albo okien dla ekip ratowniczych,
f) wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz kurków głównych instalacji gazowej,
g) krat zewnętrznych i okiennic, które zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi    powinny otwierać się od wewnątrz mieszkania lub pomieszczenia.

19) napełnianie gazem płynnym butli na stacjach paliw, stacjach gazu płynnego i w innych obiektach nieprzeznaczonych do tego celu,

20) dystrybucja i przeładunek ropy naftowej i produktów naftowych w obiektach i na terenach nieprzeznaczonych do tego celu.

2. Obowiązki właściciela, zarządcy lub użytkownika budynku, placów składowych i wiat w zakresie ochrony przeciwpożarowej

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków, placów składowych i wiat, z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych:

1) utrzymują urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej,

2) wyposażają obiekty w przeciwpożarowe wyłączniki prądu zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi,

3) umieszczają w widocznych miejscach instrukcje postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych,

4) oznakowują znakami zgodnymi z Polskimi Normami:

a) drogi i wyjścia ewakuacyjne z wyłączeniem budynków mieszkalnych oraz pomieszczenia, w których zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi są wymagane co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne, w sposób zapewniający dostarczenie informacji niezbędnych do ewakuacji,
b) miejsca usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,
c) miejsca usytuowania elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi,
d) miejsca usytuowania nasady umożliwiającej zasilanie instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, kurków głównych instalacji gazowej oraz materiałów niebezpiecznych pożarowo,
e) pomieszczenia i tereny z materiałami niebezpiecznymi pożarowo,
f) drabiny ewakuacyjne, rękawy ratownicze, pojemniki z maskami ucieczkowymi, miejsca zbiórki do ewakuacji, miejsca lokalizacji kluczy do wyjść ewakuacyjnych,
g) dźwigi dla straży pożarnej,
h) przeciwpożarowe zbiorniki wodne, zbiorniki technologiczne stanowiące uzupełniające źródło wody do celów przeciwpożarowych, punkty poboru wody, stanowiska czerpania wody,
i) drzwi przeciwpożarowe,
j) drogi pożarowe,
k) miejsca zaklasyfikowane jako strefy zagrożenia wybuchem.

5) umieszczają, przy wjazdach do garaży zamkniętych z podłogą znajdującą się poniżej poziomu terenu, czytelną informację o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu parkowania w tych garażach samochodów zasilanych gazem płynnym propan-butan, o których mowa w przepisach techniczno-budowlanych,

6) zachowują wokół placów składowych i składowisk przy obiektach oraz przy obiektach tymczasowych o konstrukcji palnej pas ochronny o minimalnej szerokości 2 m i nawierzchni z materiałów niepalnych lub gruntowej oczyszczonej.

Składowanie materiałów palnych pod ścianami obiektu związanych z jego funkcją, z wyjątkiem materiałów niebezpiecznych pożarowo, jest dopuszczalne pod warunkiem:

1) nieprzekroczenia maksymalnej powierzchni strefy pożarowej, określonej dla tego obiektu,

2) zachowania dostępu do obiektu na wypadek działań ratowniczych,

3) nienaruszenia minimalnej odległości od obiektów sąsiednich, wymaganej z uwagi na bezpieczeństwo pożarowe,

4) zachowania minimalnej odległości 5 m od drogi pożarowej.

Właściciele, zarządcy i użytkownicy stacji paliw umieszczają na odmierzaczu gazu płynnego informacje o nienapełnianiu butli.

Właściciele, zarządcy i użytkownicy obiektów produkcyjnych i magazynowych przeprowadzają regularne czynności porządkowe w miejscach, w których występują pyły palne zalegające w warstwach, zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach.

Właściciele lub zarządcy terenów utrzymują znajdujące się na nich drogi pożarowe w stanie umożliwiającym wykorzystanie tych dróg przez pojazdy jednostek ochrony przeciwpożarowej zgodnie z przepisami dotyczącymi przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych.

3. Materiały niebezpieczne pożarowo

Zgodnie z § 7 - 14 rozporządzenia ws. ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, przy używaniu lub przechowywaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo należy:

1) wykonywać wszystkie czynności związane z wytwarzaniem, przetwarzaniem, obróbką, transportem lub składowaniem materiałów niebezpiecznych zgodnie z warunkami ochrony przeciwpożarowej określonymi w Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego lub zgodnie z warunkami określonymi przez producenta,

2) utrzymywać na stanowisku pracy ilość materiału niebezpiecznego pożarowo nie większą niż dobowe zapotrzebowanie lub dobowa produkcja, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

3) przechowywać zapas materiałów niebezpiecznych pożarowo przekraczający wielkość określoną w pkt 2 w oddzielnym magazynie przystosowanym do takiego celu,

4) przechowywać materiały niebezpieczne pożarowo w sposób uniemożliwiający powstanie pożaru lub wybuchu w następstwie procesu składowania lub wskutek wzajemnego oddziaływania,

5) przechowywać ciecze o temperaturze zapłonu poniżej 55 °C wyłącznie w pojemnikach, urządzeniach i instalacjach przystosowanych do tego celu, wykonanych z materiałów co najmniej trudno zapalnych, odprowadzających ładunki elektryczności statycznej, wyposażonych w szczelne zamknięcia i zabezpieczonych przed stłuczeniem.

Materiałów niebezpiecznych pożarowo nie przechowuje się w pomieszczeniach piwnicznych, na poddaszach i strychach, w obrębie klatek schodowych i korytarzy oraz w innych pomieszczeniach ogólnie dostępnych, jak również na tarasach, balkonach i loggiach.

Podczas przechowywania cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 55 °C w budynkach, w strefach pożarowych zaliczonych do kategorii zagrożenia ludzi ZL:

1) jest dopuszczalne przechowywanie w jednej strefie pożarowej, zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi innej niż ZL IV (budynku mieszkaniowe) oraz o przeznaczeniu innym niż handlowo-usługowe do 10 dm³ cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 21 °C oraz do 50 dm³ cieczy o temperaturze zapłonu 21 ÷ 55 °C, a w mieszkaniach odpowiednio do 5 i do 20 dm³ cieczy,

2) jest dopuszczalne przechowywanie w pomieszczeniach handlowo-usługowych cieczy o temperaturze zapłonu do 55 °C w takiej ilości, że gęstość obciążenia ogniowego stworzona przez te ciecze nie przekroczy 500 MJ/m²,

3) jest dopuszczalne przechowywanie w pomieszczeniach handlowo-usługowych stanowiących odrębną strefę pożarową cieczy palnych w ilościach większych niż określone w pkt 2, pod warunkiem spełniania przez te pomieszczenia wymagań techniczno-budowlanych dotyczących stref pożarowych produkcyjnych i magazynowych,

4) w pomieszczeniach handlowo-usługowych ciecze palne powinny być przechowywane w szczelnych naczyniach, zabezpieczonych przed stłuczeniem, a ich sprzedaż należy prowadzić bez rozlewania.

Podczas przechowywania cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 100 °C w garażach:

1) powierzchni powyżej 100 m² jest dopuszczalne przechowywanie tych cieczy tylko wtedy, gdy są niezbędne przy eksploatacji pojazdu i są przechowywane w jednostkowych opakowaniach stosowanych w handlu detalicznym,

2) nie jest dopuszczalne przelewanie paliwa oraz napełnianie nim zbiorników paliwa w pojazdach,

3) wolno stojących wykonanych z materiałów niepalnych o powierzchni do 100 m² jest dopuszczalne przechowywanie do 200 dm³ cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 55 °C,

4) o powierzchni do 100 m² innych niż wymienione w pkt 3 jest dopuszczalne przechowywanie do 20 dm³ cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 21 °C lub do 60 dm³ cieczy o temperaturze zapłonu 21 ÷ 100 °C,

5) ciecze powinny być przechowywane w naczyniach metalowych lub innych dopuszczonych do tego celu, posiadających szczelne zamknięcia.

Wymagania dotyczące użytkowania butli z gazem płynnym do zasilania urządzeń i instalacji gazowych w budynkach określają przepisy techniczno-budowlane.

W strefie pożarowej, obejmującej tymczasowy obiekt budowlany lub teren, określanej tak jak strefa pożarowa składowiska, dopuszcza się użytkowanie i przechowywanie nie więcej niż 2 butli z gazem płynnym, o zawartości gazu do 11 kg każda, przy czym w przypadku butli turystycznych o zawartości gazu do 5 kg jego łączna masa zgromadzona w butlach nie może przekraczać 22 kg.

Dopuszcza się przechowywanie paliw płynnych klasy III, na potrzeby własne użytkownika, w zbiorniku naziemnym dwu płaszczowym o pojemności do 5 m³. Zbiornik ten należy sytuować z zachowaniem następujących odległości:

1) 10 m - od budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej,

2) 5 m - od innych obiektów budowlanych i od granicy działki sąsiedniej.

Odległości te mogą być zmniejszone o połowę, pod warunkiem zastosowania pomiędzy budynkiem lub obiektem a zbiornikiem ściany oddzielenia przeciwpożarowego o klasie odporności ogniowej co najmniej REI 120 zasłaniającej zbiornik od strony budynku lub obiektu (może być to ściana zewnętrzna budynku).

Pomieszczenia magazynowe przeznaczone do składowania gazów palnych lub karbidu muszą spełniać wymagania określone dla pomieszczeń zagrożonych wybuchem.

Pomieszczenie magazynowe butli z gazami palnymi należy chronić przed ogrzaniem do temperatury przekraczającej 35 °C.

Dopuszcza się sytuowanie na zewnątrz budynków produkcyjnych i magazynowych, w miejscu obudowanym z trzech stron pełnymi ścianami o klasie odporności ogniowej co najmniej REI 120, do dwóch wiązek butli z gazem palnym, zawierających maksymalnie po 16 butli każda, połączonych wspólnym kolektorem ze stacjami rozprężania. Butle te, zawierające gaz płynny, muszą być oddalone od najbliższych studzienek lub innych zagłębień terenu oraz otworów do pomieszczeń z podłogą znajdującą się poniżej przyległego terenu co najmniej o 3 m.

Butle przeznaczone do przechowywania i transportu gazów palnych oznacza się zgodnie z Polskimi Normami.

Butle z gazami palnymi należy przechowywać w pomieszczeniach przeznaczonych wyłącznie do tego celu. W jednym pomieszczeniu mogą być magazynowane:

1) butle z gazami palnymi oraz z gazami niepalnymi, nietrującymi, z wyjątkiem gazów utleniających,

2) butle opróżnione z butlami napełnionymi gazem palnym, pod warunkiem ich oddzielnego ustawienia.

Butle z gazami palnymi, pełne lub opróżnione, posiadające stopy, należy ustawiać jednowarstwowo w pozycji pionowej, segregując je według zawartości. Natomiast nieposiadające stóp, należy magazynować w drewnianych ramach w pozycji poziomej. Dopuszcza się układanie butli w stosy o wysokości do 1,5 m. Butle należy zabezpieczyć przed upadkiem, stosując bariery, przegrody lub inne środki ochronne, a zawory butli zabezpieczyć kołpakami.

Szczegółowe wymagania dotyczące składowania i magazynowania butli z gazem płynnym określa rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych (Dz. U. Nr 75, poz. 846, z 2000 r. Nr 29, poz. 366 oraz z 2004 r. Nr 43, poz. 395).

W punktach sprzedaży przyborów gazowych gaz płynny można składować w butlach o łącznej masie gazu do 70 kg.

W handlowej sieci detalicznej, poza stacjami paliw, butle można składować w kontenerach o konstrukcji ażurowej. Kontenery te, o łącznej masie gazu w butlach do 440 kg, powinny być ustawiane w odległości co najmniej:

1) 8 m - od budynków użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego i mieszkalnych, a także od innych budynków, jeżeli ich konstrukcja wykonana jest z elementów palnych,

2) 3 m - od pozostałych budynków, od studzienek i innych zagłębień terenu oraz od granicy działki.

Butle można składować w kontenerach przy ścianie budynku o klasie odporności ogniowej co najmniej REI 120, w odległości co najmniej 2 m w poziomie i co najmniej 9 m w pionie od znajdujących się w niej otworów okiennych i drzwiowych.

Magazyny i rozlewnie gazu płynnego oraz bazy i stacje paliw płynnych muszą być wyposażone w urządzenia i instalacje spełniające wymagania określone w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie.

Wyroby pirotechniczne widowiskowe przechowuje się w oddzielnych magazynach lub pomieszczeniach zaplecza, przeznaczonych wyłącznie do tego celu, wydzielonych ścianami wewnętrznymi i stropami o klasie odporności ogniowej odpowiednio co najmniej EI 60 i REI 60 i zamykanych drzwiami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 30. Szczegółowe wymagania dotyczące pomieszczeń, w których prowadzi się obrót wyrobami, o których mowa w ust. 2, określają przepisy wydane na podstawie art. 24 ust. 2 i art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 67, poz. 679, z późn. zm.³⁾) oraz przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych (Dz. U. Nr 163, poz. 1577).

4. Prace niebezpieczne pożarowo

Poprzez prace niebezpieczne pożarowo należy rozumieć wszelkie prace związane z użyciem ognia otwartego nie przewidziane normalnym tokiem pracy lub prowadzone poza wyznaczonymi do tego celu miejscami, jak:

1) prace remontowo - budowlane związane z użyciem ognia otwartego, prowadzone wewnątrz obiektu, na przyległym do niego terenie, w sąsiedztwie składowanych materiałów palnych lub palnych elementów konstrukcyjnych budynku,

2) prace związane ze stosowaniem gazów, cieczy i pyłów palnych,

3) prace prowadzone w strefach zagrożonych wybuchem (np. w pomieszczeniach, w których prowadzone były wcześniej prace z użyciem gazów, cieczy lub pyłów palnych).

Do prac takich zaliczyć należy w szczególności wszelkie prace z otwartym ogniem, np.:

1) spawanie, cięcie gazowe i elektryczne,

2) podgrzewanie instalacji, urządzeń i zaworów,

3) podgrzewanie lepiku, smoły itp.,

4) rozniecanie ognisk,

5) używanie materiałów pirotechnicznych,

oraz prace związane z zastosowaniem cieczy, gazów i pyłów palnych przy których mogą powstać mieszaniny wybuchowe, np.:

1) przygotowanie do stosowania gazów, cieczy i pyłów,

2) stosowanie cieczy do malowania, lakierowania, klejenie, mycia, nasycania,

3) suszenie substancji palnych,

4) usuwania pozostałości tych substancji ze stanowisk pracy.

Zgodnie z § 36 rozporządzenia ws. ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, mogących powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu:

1) ocenia zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane,

2) ustala rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu,

3) wskazuje osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy, za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy,

4) zapewnia wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje,

5) zaznajamia osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.

Przy wykonywaniu prac niebezpiecznych pożarowo, należy:

1) zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych, w tym również elementy konstrukcji budynku i znajdujące się w nim instalacje techniczne,

2) prowadzić prace niebezpieczne pod względem pożarowym w pomieszczeniach lub przy urządzeniach zagrożonych wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwo palnych cieczy lub palnych gazów, jedynie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10 % ich dolnej granicy wybuchowości,

3) mieć w miejscu wykonywania prac sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich źródeł pożaru,

4) po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane, oraz rejony przyległe,

5) używać do wykonywania prac wyłącznie sprzętu sprawnego technicznie i zabezpieczonego przed możliwością wywołania pożaru.

5. Ocena zagrożenia wybuchem

Ocenę zagrożenia wybuchem dokonuje się na podstawie § 37 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r. Nr 109, poz. 719).

Zgodnie z powyższym rozporządzeniem przez:

1) zagrożenie wybuchem rozumie się możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon (iskra, łuk elektryczny lub przekroczenie temperatury samozapalenia) wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia,

2) pomieszczenie zagrożone wybuchem rozumie się pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł i pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kPa,

3) ocenę zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych rozumie się wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, a także wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych odpowiednich stref zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon, przy czym należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem w pomieszczeniu, jeżeli może w nim nastąpić mieszanina wybuchowa o objętości co najmniej 0,01 m³ w zwartej przestrzeni,

4) strefę zagrożenia wybuchem rozumie się przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnych z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi, o stężeniu zawartym między dolną i górną granicą wybuchowości.

Ustanowione są następujące strefy zagrożenia wybuchem (PN-EN 1127-1):

1) strefa 0 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem występuje stale lub przez długie okresy lub często (dawna Z 0).

2) strefa 1 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania (dawna Z 1).

3) strefa 2 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia trwa krótko (dawna Z 2).

4) strefa 20 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu
w powietrzu występuje stale lub przez długie okresy lub często (dawna Z 10).

5) strefa 21 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu
w powietrzu może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania (dawna Z 11).

6) strefa 22 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu
w powietrzu nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia trwa krótko (dawna Z 11).

Oceny zagrożenia wybuchem dokonuje się w obiektach i na terenach przyległych, gdzie są prowadzone procesy technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub w których materiały takie są magazynowane.

W pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem, jeżeli może w nim występować mieszanina wybuchowa o objętości co najmniej 0,01 m³ w zwartej przestrzeni.

Przy dokonywaniu oceny zagrożenia wybuchem pomieszczeń wg postanowień ww. rozporządzenia, należy brać pod uwagę najbardziej niekorzystną z punktu widzenia ewentualnych skutków wybuchu sytuację, mogąca wytworzyć się w czasie ich eksploatacji, uwzględniając najbardziej niebezpieczny występujący tam rodzaj substancji oraz największą jej ilość jaka mogłaby brać udział w reakcji wybuchu.

Ocena zagrożenia wybuchem obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych odpowiednich stref zagrożenia wybuchem wraz z opracowaniem graficznej dokumentacji klasyfikacyjnej oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon.

Graficzna dokumentacja klasyfikacyjna zawiera plany sytuacyjne obrazujące rodzaj i zasięg stref zagrożenia wybuchem oraz lokalizację i identyfikację źródeł emisji, zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach.

Oceny zagrożenia wybuchem dokonują: inwestor, projektant lub użytkownik decydujący o procesie technologicznym.

Ocena zagrożenia wybuchem może stanowić część oceny ryzyka wybuchu, o której mowa w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz. U. Nr 107, poz. 1004 oraz z 2006 r. Nr 121, poz. 836).

Klasyfikację stref zagrożenia wybuchem określa Polska Norma dotycząca zapobiegania wybuchowi i ochronie przed wybuchem.

Pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kPa, określa się jako pomieszczenie zagrożone wybuchem.

Wytyczne w zakresie określania przyrostu ciśnienia w pomieszczeniu, jaki mógłby zostać spowodowany przez wybuch, znajdują się w załączniku do wspomnianego rozporządzenia.

Szkolenia wstępne i okresowe z zakresu bhp pracowników oraz kadry kierowniczej i pracodawców

Zgodnie z art. 237³ §1 Kodeksu pracy, nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp.

Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane, w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy, bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.

Kwalifikacje i umiejętności uzyskuje się podczas nauki lub kursów zawodowych i to zazwyczaj wystarcza do wykonywania zawodu. Jednakże każde nowe miejsce pracy, mimo wykonywania tego samego zawodu, wiąże się ze zmianą warunków wykonywania pracy. To dlatego każdy nowo przyjmowany pracownik, musi być przeszkolony w zakresie znajomości przepisów oraz zasad bhp, a także w zakresie bezpiecznego wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Wymagania dotyczące szkoleń w zakresie bhp, nakazane przepisami Kodeksu pracy, są uszczegółowione w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Instruktaż ogólny zwykle przeprowadzany jest przez pracownika służb bhp w zakładzie pracy. Instruktaż ten, powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami bhp w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bhp obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielenia pierwszej pomocy w razie wypadku. Odbywają go nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający praktykę oraz uczniowie szkół zawodowych, zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadzany jest najczęściej przez bezpośredniego przełożonego nowo zatrudnionego pracownika. Jego celem jest uzyskanie przez pracownika:

1) informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą,

2) wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych,

3) wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy.

Szkolenie to jest przeznaczone dla pracowników nowo zatrudnianych na stanowiskach robotniczych i innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, dla pracowników przenoszonych na takie stanowiska oraz w przypadku zmiany warunków techniczno - organizacyjnych, tj. w razie zmiany procesu technologicznego, zmiany organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń. Szkolenie jest przeznaczone również dla studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu. Ważne jest, aby pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy miał odbyty instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk. Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu, na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia.

Szkolenie to powinno uwzględniać następujące etapy:

1) rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,

2) pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,

3) próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,

4) samodzielną pracę instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,

5) sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Ramowy program szkolenia (instruktażu ogólnego)

*) W godzinach lekcyjnych trwających 45 minut.

Ramowy program instruktażu stanowiskowego

*) W godzinach lekcyjnych trwających 45 min.

Szkolenie okresowe powinno zapewnić uczestnikom aktualizację i ugruntowanie wiedzy i umiejętności w dziedzinie bhp, zaznajomienie uczestników szkolenia z nowymi rozwiązaniami techniczno – organizacyjnymi w tym zakresie oraz prawidłowego postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pierwszej pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

Szkolenia te są obowiązkowe dla:

1) osób będących pracodawcami oraz innych osób kierujących pracownikami, w szczególności kierowników, mistrzów i brygadzistów – nie rzadziej niż raz na 5 lat. Pierwsze szkolenie okresowe przeprowadza się w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku,

2) pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych - nie rzadziej niż
raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne (np. prace na wysokości - powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi, prace w zbiornikach, kanałach, przy użyciu materiałów niebezpiecznych, itp.), nie rzadziej niż raz w roku. Pierwsze szkolenie okresowe przeprowadza się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku,

3) pracowników inżynieryjno – technicznych, technologów, organizatorów produkcji, w tym projektantów, konstruktorów maszyn i innych urządzeń technicznych - nie rzadziej niż raz na 5 lat. Pierwsze szkolenie okresowe przeprowadza się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku,

4) pracowników służby bhp i innych osób wykonujących zadania tej służby - nie rzadziej niż raz na 5 lat,

5) pracowników administracyjno – biurowych i wszystkich pozostałych, nie wymienionych powyżej, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne, albo z odpowiedzialnością w zakresie bhp - nie rzadziej niż raz na 6 lat. Pierwsze szkolenie okresowe przeprowadza się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku.

Zgodnie z art. 237⁴ §3 Kodeksu pracy, każdy pracownik jest obowiązany potwierdzić swoim podpisem, na tzw. karcie szkolenia wstępnego, zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy przekazanymi podczas szkoleń.

Wypadki przy pracy oraz choroby zawodowe

Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673, z późn. zm.) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności, lub poleceń przełożonych,

2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,

3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych we wspomnianej powyżej ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż opisanych powyżej, chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek w wyniku, którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

Ciężki wypadek przy pracy to wypadek w wyniku, którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Natomiast za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy, co najmniej dwie osoby.

Pracodawca lub pracownik służ bhp działający w jego imieniu, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Obowiązany jest również prowadzić rejestr wypadków przy pracy oraz przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez okres 10 lat.

Okoliczności przyczyny wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych ustala zespół powypadkowy w skład, którego wchodzi pracownik kierujący komórką służby bhp oraz zakładowy społeczny inspektor pracy.

Okoliczności i przyczyny wypadków innych niż śmiertelne, ciężkie i zbiorowe ustala zespół powypadkowy w skład, którego wchodzi pracownik służby bhp oraz oddziałowy (wydziałowy) społeczny inspektor pracy.

U pracodawcy, u którego zgodnie z art. 237¹¹ §1 Kodeksu pracy, nie ma obowiązku tworzenia służby bhp, w skład zespołu powypadkowego, zamiast pracownika służby bhp, wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył obowiązek wykonywania zadań służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy.

Natomiast, u pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego, zamiast społecznego inspektora pracy, jako członek zespołu wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bhp, zgodnie z przepisami dotyczącymi szkolenia w dziedzinie bhp.

Zgodnie z art. 235¹ Kodeksu pracy za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych narażeniem zawodowym.

Do czynników szkodliwych dla zdrowia zaliczamy m.in. czynniki chemiczne, czynniki biologiczne, pyły, hałas (infradźwiękowy, ultradźwiękowy), drgania mechaniczne, fale elektromagnetyczne, promieniowanie optyczne, mikroklimat.

Do chorób zawodowych zalicza się m.in.: gorączkę metaliczna, ołowicę, pylicę, rozedmę płuc, zespół cieśni nadgarstka itp.

Choroby zawodowe są zawsze konsekwencją niezachowania właściwych warunków pracy (zgodnych z przepisami bhp). Taka sytuacja może wystąpić w każdym zakładzie, w którym nie zapewnia się warunków zgodnych z wymaganiami przepisów i gdzie nie ma właściwego nadzoru nad warunkami pracy.

Zgodnie z art. 235 Kodeksu pracy pracodawca, lub pracownik służ bhp działający w jego imieniu, jest obowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. Obowiązek ten dotyczy także lekarza podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej.

W każdym przypadku podejrzenia choroby zawodowej lekarz, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta, kieruje go na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.

W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej pracodawca obowiązany jest:

1) ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym,

2) przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,

3) zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

Ponadto, zgodnie z powyżej wspomnianym artykułem Kodeksu pracy, pracodawca, lub pracownik służ bhp działający w jego imieniu, obowiązany jest prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także zawiadomić o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie chorób, przysługują (zgodnie z art. 237¹) świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone w odrębnych przepisach oraz odszkodowanie od pracodawcy za utratę lub uszkodzenie, w związku z wypadkiem, przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych.

Ocena ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego, czyli działanie prowadzone w celu określenia poziomu ryzyka zawodowego i jego dopuszczalności, jest systematycznym badaniem wszystkich aspektów pracy, które jest przeprowadzane w celu stwierdzenia:

1) jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika,

2) czy zagrożenia te można wyeliminować,

3) a jeżeli nie, to jakie środki ochronne można podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z tymi zagrożeniami.

Ocenę ryzyka zawodowego mogą wykonać pracownicy służ bhp wyznaczeni przez pracodawcę, jak również eksperci zewnętrzni, jeśli w przedsiębiorstwie nie ma pracowników o odpowiednich kompetencjach, którzy powinny dysponować wiedzą na temat:                         

1) znanych zagrożeń i rodzajów ryzyka oraz sposobów ich powstawania,

2) materiałów, urządzeń i technologii wykorzystywanych w pracy,

3) procedur roboczych oraz organizacji pracy, a także kontaktu pracowników ze stosowanymi materiałami,

4) typu, prawdopodobieństwa, częstotliwości i czasu trwania narażenia na zagrożenia.

Pracodawcy powinni dopilnować, aby osoba dokonująca oceny ryzyka, bez względu na to, czy jest to pracownik czy zewnętrzny konsultant, rozmawiała z pracownikami. Do oceny ryzyka zawodowego powinno być zaangażowanych jak najwięcej pracowników, którzy najlepiej znają swoje stanowisko pracy.

Ocenę ryzyka zawodowego powinno się przeprowadzać w możliwie najprostszy sposób. W wielu małych przedsiębiorstwach nie występują liczne zagrożenia i przeważnie można je łatwo zidentyfikować. Wskazane jest, aby identyfikowanie zagrożeń i ocenianie związanych z nimi zagrożeń opierało się o zasady zdrowego rozsądku.

Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywanych prac. Zgodnie z § 39 a ust. 2 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, po przeprowadzonej ocenie ryzyka może zaistnieć potrzeba stosowania środków profilaktycznych, które powinny zapewnić zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz być zintegrowane z działalnością prowadzoną przez pracodawcę na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy.

Pracodawca powinien prowadzić dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:

1) opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:

a) stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
b) wykonywanych zadań,
c) występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
d) stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
e) osób pracujących na tym stanowisku.

2) wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

3) datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

Służba bhp. Powierzanie zadań służby bhp

       Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) służbę bhp stanowią wyodrębnione komórki organizacyjne jedno lub wieloosobowe. Liczbę pracowników służb bhp ustala pracodawca, biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy.

        Pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służb bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy, co najmniej 1 pracownika służb bhp na każdych 600 pracowników.

        Służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy. U pracodawcy będącego jednostką organizacyjną służba bhp podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bhp.  

Zgodnie z art. 237¹¹ Kodeksu pracy pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bhp, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.

Pracodawca posiadający ukończone szkolenie, niezbędne do wykonywania zadań służby bhp, może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli zatrudnia do 10 pracowników albo zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Natomiast w przypadku braku kompetentnych pracowników pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy.

Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bhp dla pracowników tej służby.

Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp. Inspektor pracy może nakazać utworzenie służby bhp, albo zwiększenie liczby pracowników tej służby, jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi.

Wymagania kwalifikacyjne pracownika służby bhp

Zgodnie z §4 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.), pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach: inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bhp.

Pracownikami służby bhp mogą być osoby spełniające następujące wymagania kwalifikacyjne:

1) inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) starszym inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bhp oraz co najmniej 3 - letni staż pracy w służbie bhp, lub wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp,

3) specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie
o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp,

4) starszym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 3- letni staż pracy w służbie bhp,

5) głównym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresu bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 5- letni staż pracy w służbie bhp.        

Pracownik kierujący wieloosobową komórką organizacyjną powinien być co najmniej specjalistą do spraw bhp, natomiast zatrudniony w komórce jednoosobowej, powinien spełniać co najmniej wymagania kwalifikacyjne starszego inspektora do spraw bhp.

Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 237¹¹ §2), pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Muszą oni spełniać co najmniej wymagania kwalifikacyjne w zakresie bhp jak dla specjalistów. Może być to również osoba zatrudniona na stanowisku inspektora pracy w Państwowej Inspekcji Pracy przez okres co najmniej 5 lat. Natomiast pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp zgodnie z art. 237¹¹ § 1 Kodeksu pracy, powinien spełniać wymagania jak dla pracowników służb bhp.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 29 czerwca 2005 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 117, poz. 986) osoby zatrudnione w służbie bhp przed 1 lipca 2005 r. i nie spełniające ww. wymagań kwalifikacyjnych, wprowadzonych rozporządzeniem Rady Ministrów z 2 listopada 2004 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie służby bhp (Dz. U. nr 246, poz. 2468) zachowują prawo do zatrudnienia w służbie bhp i wykonywania zadań tej służby bez obowiązku uzupełnienia wykształcenia do 30 czerwca 2013 r. Po tym wyznaczonym okresie, jeżeli osoby te nie uzupełnią kwalifikacji minimum do technika bhp nie będą mogli być pracownikami służby bhp.

Uprawnienia pracownika służby bhp

Zgodnie z §3 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) pracownik służb bhp jest uprawniony do:

1) przeprowadzania kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy,

2) występowania do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

3) występowania do pracodawcy z wnioskami o nagradzanie pracowników wyróżniających się w działalności na rzecz poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,

4) występowania do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

5) niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób,

6) niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej,

7) niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego albo innych osób,

8) wnioskowania do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, w jego części lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy, w wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników albo innych osób.

Okresowa kontrola warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp w zakładzie pracy

W zależności od zakresu kontroli możemy ją określić jako:

1) problemową, np. ustalanie stanu zdrowia pracowników, kontrola przestrzegania przepisów dotyczących szkoleń w zakresie bhp, ocena stanu technicznego maszyn
i urządzeń lub ocena stanu zabezpieczeń przeciwpożarowych i instalacji elektrycznej i urządzeń. Może mieć miejsce w związku z zaistniałym wypadkiem przy pracy, gdy chcemy ustalić, czy podobne zagrożenie nie występują na innych stanowiskach pracy.

2) wycinkowa, gdy badaniu zostanie poddany określony problem, ale tylko
w stosunku do wybranej części zakładu, np. wydziału lub grupy pracowników, lub np. ocena ochrony zdrowia pracowników działu transportu.

3) kompleksowa, która powinna dotyczyć większości problemów dotyczących warunków pracy, występujących w zakładzie pracy, gdyż ocena wszystkich aspektów towarzyszących warunkom pracy, w szczególności w dużym zakładzie, jest praktycznie niemożliwa. Powinna być przeprowadzona przede wszystkim po raz pierwszy w ramach raportu otwarcia pod względem przestrzegania warunków pracy, oraz w przypadku przygotowania analizy stanu bhp za dany rok.

Zakres podmiotowy kontroli może dotyczyć: ochrony pracy kobiet, ochrony pracy młodocianych, kontroli nad pracownikami innych firm, kontroli innych osób wykonujących pracę, szkoleń bhp i kwalifikacji zawodowych, realizacji ochrony zdrowia pracowników, obiektów i pomieszczeń pracy, zaplecza higieniczno – sanitarnego, wentylacji, ogrzewania i klimatyzacji, oświetlenia stanowisk pracy, procesów technologicznych, prac budowlanych i remontowo – montażowych, maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi pracy, transportu wewnątrzzakładowego, magazynowania i składowania, urządzeń i instalacji energetycznych, profilaktyki wypadkowej i chorobowej, stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, wydawania posiłków profilaktycznych, napojów i środków higieny osobistej, regulaminu pracy oraz funkcjonowania komisji bhp.        

Kontrola powinna być bezstronna, tzn., że kontrolujący nie powinien być powiązany w jakikolwiek sposób z podmiotem kontroli lub odpowiadać za jej wyniki. Niestety problem ten pojawia się często w sytuacji, gdy inspektor / specjalista ds. bhp, w związku z wykonywaniem również innych obowiązków, ponosi za nie odpowiedzialność, np. kierując danym działem produkcji bezpośrednio, odpowiada za stan bezpieczeństwa pracy. Dlatego sposób przeprowadzenia kontroli, będzie wyglądał zupełnie inaczej, w przypadku, gdy przeprowadzi ją inspektor / specjalista ds. bhp będący jej pracownikiem, który z całą pewnością podlega większym ograniczeniom niż inspektor / specjalista ds. bhp spoza zakładu pracy.

Ważną cechą kontroli jest jej efektywność, bez której cała praca kontrolna jest nieużyteczna. Może być ona postrzegana dwojako: po pierwsze, aby uznać, że kontrola została zakończona, konieczne jest sformułowanie wniosków zmierzających do poprawy warunków pracy oraz osiągnięcia stanu zgodnego z przepisami oraz zasadami bhp. Po drugie, ważne jest, aby propozycja zmian zapisana we wnioskach uzyskała stosowną aprobatę pracodawcy, zobowiązującą osoby lub komórki organizacyjne firmy do działań na rzecz ich wykonania.

Na tym etapie kontrola powinna być zakończona. Z każdej kontroli pracownik służby bhp powinien sporządzić protokół z uszczegółowieniem stwierdzonych uchybień, a także wskazać środki likwidujące lub ograniczające nieprawidłowości albo zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników. Dlatego o pełnej efektywności kontroli możemy mówić, gdy w jej wyniku zostały podjęte i wykonane takie działania, w rezultacie których nastąpiła poprawa warunków pracy.

Analiza stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy

Analiza stanu bezpieczeństwa i higieny pracy powinna być sporządzona co najmniej raz w roku sporządzić, a jej wyniki, zawierające propozycję przedsięwzięć organizacyjnych i technicznych, mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy, przedstawione pracodawcy. Powinna ona uwzględniać ocenę zagrożeń zawodowych na wszystkich stanowiskach pracy, na których takie zagrożenia występują.

W rocznej analizie stanu bhp powinny znaleźć się informacje o:

1) ogólne o zakładzie,

2) realizacji zadań z planu poprawy bhp w zakładzie,

3) kontrolach (wewnętrznych i zewnętrznych) stanu bhp w zakładzie, ze stwierdzonymi uchybieniami oraz sposobie ich rozwiązywania,

4) warunkach dopuszczenia pracowników do pracy, dotyczące szkoleń z zakresu bhp, badań lekarskich oraz zapoznania z ryzykiem zawodowym,

5) warunkach budowlanych obiektów i pomieszczeniach pracy,

6) wyposażeniu technicznym eksploatowanych maszyn, urządzeń czy sprzętu oraz narzędzi,

7) składowaniu, magazynowaniu materiałów oraz transporcie wewnętrznym,

8) stosowanych rozwiązaniach ochrony zbiorowej i sprzętu ochrony indywidualnej, odzieży, obuwia oraz zasadach ich przydziału i stosowania,

9) stosowanych środkach chemicznych i innych substancjach szkodliwych,

10) czynnikach szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych występujących w zakładzie,

11) badaniach i pomiarach środowiska pracy,

12) występującym ryzyku zawodowym,

13) zatrudnianiu i ochronie kobiet, młodocianych czy niepełnosprawnych, o warunkach ich pracy,

14) konsultacjach zagadnień bhp z pracownikami,

15) wypadkach przy pracy i chorobach zawodowych, wraz z analizami przyczyn, ciężkości, częstotliwości, kosztów i strat,

16) ochronie przeciwpożarowej, sprzęcie gaśniczym i zasadach ewakuacji,

17) o ochronie przed innymi zagrożeniami,

18) wnioskach i proponowanych działaniach korygujących i profilaktycznych.

Organizacja zadań oraz pozostałe zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

1. Podstawowe obowiązki pracodawcy

Zgodnie z art. 207, 208 oraz 209 Kodeksu pracy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bhp oraz powierzenie wykonywania zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, przy czym koszty w tym zakresie w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników. W szczególności obowiązany jest:

1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

3) reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bhp oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,

4) zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,

5) uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,

6) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

7) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy,

8) zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników; ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń,

9) wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,

10) zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

Działania te powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.

Ponadto, pracodawca obowiązany jest przekazywać pracownikom informacje o:

1) zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,

2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których mowa w punkcie 1,

3) pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.

Pracodawca, na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, obowiązany jest dostarczać tym pracodawcom, w celu przekazania pracownikom, w/w informacje.

W przypadku, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

1) współpracować ze sobą oraz wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

2) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników,

3) informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli
o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac.

Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.

W przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany:

1) niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony,

2) niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne,

3) wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne,

4) do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy,

5) umożliwić pracownikom, w przypadku podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa - nawet bez porozumienia z przełożonym - na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych; pracownicy, którzy podjęli takie działania nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem, że nie zaniedbali swoich obowiązków.

Do pozostałych obowiązków pracodawcy niewymienionych w Kodeksie pracy, a uwzględnionych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, należy:

1) zapewnienie oraz oznakowanie dróg i przejść,

2) zapewnienie palarni,

3) dostatecznej ilości do picia oraz do celów higieniczno-sanitarnych, gospodarczych i przeciwpożarowych,

4) udostępnienie pracownikom instrukcji bhp,

5) dostosowanie stanowisk i warunków pracy do potrzeb i możliwości pracowników niepełnosprawnych,

6) zapewnienie ochrony pracowników przed nadmiernym hałasem,

7) zapewnienie odpowiedniej ochrony, gdy nie jest możliwe wyeliminowanie
z procesów produkcyjnych czynników rakotwórczych, biologicznych o działaniu zakaźnym i innych, stwarzających niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia pracowników,

8) organizowanie pracy w sposób zapewniający zmniejszenie jej uciążliwości
i szkodliwości,

9) zapewnienie odpowiedniej ochrony w związku z prowadzeniem prac szczególnie niebezpiecznych,

10) zapewnienie oświetlenia elektrycznego,

11) zapewnienie ochrony przed porażaniem elektrycznym,

12) wyposażenie zakładu w urządzenia zapobiegające zanieczyszczeniu lub skażeniu,

13) zapewnienie dróg ewakuacyjnych,

14) zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą,

15) udostępnienie pracownikom do stałego korzystania aktualnych instrukcji bhp,

16) zapewnienie pracownikom sprawnie funkcjonującego systemu pierwszej pomocy,

17) dostosowanie stanowisk pracy oraz dojść do nich do różnych potrzeb,

18) eliminowanie potrzeby ręcznego przemieszczania ciężarów,

19) opracowanie zasad ruchu na drogach wewnątrzzakładowych,

20) zapewnienie pracownikom środków ochrony osobistej.

2. Obowiązki osoby kierującej pracownikami

Osoba kierująca pracownikami to, poza pracodawcą, zależnie od struktury organizacyjnej firmy, także dyrektor (biura, zakładu), kierownik (działu, wydziału, sekcji itp.), mistrz, brygadzista, nawet szeregowy pracownik doraźnie wyznaczony przez przełożonego do wykonania określonego zadania przy pomocy innych pracowników.

Do obowiązków kadry kierowniczej zgodnie z art. 212 Kodeksu pracy należy m.in.:

1) organizowanie stanowisk pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp,

2) dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

3) organizowanie, przygotowywanie i prowadzenie prac z uwzględnieniem zabezpieczenia pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,

4) dbanie o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

5) egzekwowanie od pracowników przestrzegania przepisów oraz zasad bhp,

6) zapewnienie wykonania zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.        

Ogólnie można przyjąć, że podstawowym zadaniem z zakresu bhp osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych jest organizowanie pracy zrozumiale, zarówno, jako obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków pracy, jak i kierowanie pracą podległych pracowników.

Na obu tych płaszczyznach działania, konieczne jest sprawowanie nadzoru i kontroli. Osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym nie może tolerować naruszenia przez pracowników przepisów bhp. Takiej osobie można postawić zarzut braku nadzoru.

Osoby kierujące pracownikami, które nie wykonują ciążących na nich obowiązków z zakresu bhp, podlegają odpowiedzialności karno – administracyjnej zgodnie z art. 283 Kodeksu pracy.

Nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bhp jest wykroczeniem, za które, zgodnie z art. 283 §1 Kodeksu pracy, na osobę odpowiedzialną, może zostać nałożona kara grzywny. Jest to wykroczenie formalne, co oznacza, że kara grzywny może być nałożona również wtedy, gdy zachowanie sprawcy nie wywołało ujemnych skutków dla pracownika. Ponadto, osoby takie podlegają odpowiedzialności karnej zgodnie z art. 220 Kodeksu karnego, jak również z tytułu art. 22 ustawy z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy.

Osoba odpowiedzialna za bhp, w przypadku nie dopełnienia wynikających stąd obowiązków, a przez to narażenia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zgodnie z art. 220 Kodeksu karnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli sprawca działał nieumyślnie wówczas podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.            

Dla zapewnienia efektywności działań zarówno w zakresie bezpieczeństwa procesu pracy jak i kierowania podległymi pracownikami, cały kadra kierownicza musi ściśle ze sobą współpracować oraz przekazywać informacje o potrzebach pojawiających się na poszczególnych stanowiskach pracy, które mogą ułatwić podejmowanie decyzji zmierzających do likwidowania dostrzeżonych nieprawidłowości i doskonalenia istniejących już środków zabezpieczających. Ma to ogromne znaczenie, ze względu na duże zróżnicowanie wymagań w zależności od stosowanych maszyn, urządzeń, narzędzi i technologii. Dodatkowo osoba kierująca grupą pracowników musi charakteryzować się nie tylko wiedzą z zakresu procesów technologicznych przebiegających w firmie, ale również charyzmą i umiejętnością pracy z ludźmi.

Odpowiedzialność osób kierujących pracownikami wobec pracodawcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie ciążących na nich obowiązków w zakresie bhp, regulowania jest w zależności od łączącego strony stosunku prawnego przez przepisy prawa pracy lub prawa cywilnego.

Kierownicy są osobami, którymi pracodawca posługuje się przy wykonywaniu swoich obowiązków. W związku z tym, sam pracodawca odpowiada za niewykonanie i nienależyte wykonanie obowiązków przez te osoby, jak za własne działania lub zaniechania. 

3. Prawa i obowiązki pracownika

Zgodnie z art. 211 Kodeksu pracy podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bhp.

Ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku może być podstawą do zwolnienia pracownika z jego winy, czyli bez wypowiedzenia, w trybie art. 52 Kodeksu pracy. Ustawodawca jednak nie określił zachowań, które można uznać za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, dlatego też to pracodawca samodzielnie kwalifikuje zachowanie pracownika w kontekście ciężkości nie przestrzegania przepisów bhp. Sąd najwyższy w wyroku z 21 lipca 1999 r. (I PKN 169/99) stwierdził, że ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych (art. 52 par.1 pkt 1 Kodeksu pracy) ma miejsce wówczas, gdy w związku z zachowaniem (działaniem lub zaniechaniem) pracownika naruszającym podstawowe obowiązki można mu przypisać winę umyślną lub rażące niedbalstwo.

Pracownik w szczególności jest obowiązany:

1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniach i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp.          

Kodeks pracy, oprócz obowiązków określa również prawa pracownika dotyczące bhp.

Należy pamiętać, że w relacji stron stosunku pracy pracodawca – pracownik, zachowania jest reguła wzajemności – czyli to, co jest obowiązkiem pracodawcy, stanowi prawo (uprawnienie) dla pracownika i odwrotnie – obowiązki pracownika dają pracodawcy prawo egzekwowania tych obowiązków.

W przypadku, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, to zgodnie z art. 210 Kodeksu pracy, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, wówczas pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie swojego przełożonego. W takiej sytuacji nie może ponosić on jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia oraz zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

Powyższe przepisy nie dotyczą pracowników, których zawodowym obowiązkiem jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia, np. ratowników, strażaków, ale także personelu lekarsko – pielęgniarskiego (zwiększone ryzyko zakażenia np. wirusowym zapaleniem wątroby przy wykonywaniu obowiązków służbowych), który nie korzysta z przysługującego ogółowi zatrudnionych, uprawnienia do powstrzymania się od wykonywanej pracy niebezpiecznej.



4. Organizowanie okresowych badań lekarskich pracowników

Profilaktyczne badania lekarskie służą przede wszystkim zapobieganiu chorobom zawodowym.

Zakres i częstotliwość tych badań, w zależności od rodzaju pracy i stanowiska, zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz tryb wydawania i przechowywania orzeczeń lekarskich reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.).

Badania profilaktyczne mają zapobiegać dopuszczeniu do pracy osób, które nie powinny wykonywać danej pracy ze względu na stan zdrowia oraz mogą zagrozić sobie lub innym pracownikom.

Zgodnie z art. 229 Kodeksu pracy badania profilaktyczne dzieli się na wstępne, okresowe i kontrolne.

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy młodociani, przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Od pozytywnej opinii tego badania zależy możliwość podjęcia pracy na danym stanowisku. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Badania okresowe służą wczesnemu wykrywaniu zmian w stanie zdrowia pracownika i podjęciu profilaktycznych przedsięwzięć mających na celu poprawić stan zdrowia lub zapobiec jego utracie przez działania medyczne i techniczne.

W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Ponadto wykonuje się badania szczególne, psychologiczne, kierowców oraz osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, do celów higieniczno – epidemiologicznych oraz przy pracach wykonywanych na wysokości.

Zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia w sprawie prowadzenia badan lekarskich pracowników, częstotliwość i zakres profilaktycznych badań lekarskich zależy od rodzaju wykonywanej pracy, czynników szkodliwych lub niebezpiecznych, na które w czasie pracy narażony jest pracownik oraz rodzaju badania. Lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne na postawie m.in. charakterystyki stanowiska pracy może poszerzyć jego zakres o dodatkowe badania specjalistyczne oraz wyznaczyć krótszy termin następnego badania.

Podstawą badania profilaktycznego musi być skierowanie od pracodawcy, a orzeczenie jest prawomocne tylko wówczas, gdy zostało wydane przez lekarza uprawnionego do wykonywania badań profilaktycznych.

           Zgodnie z Kodeksem pracy, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.


5. Czynniki niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia oraz warunki uciążliwe  w środowisku pracy

Warunki pracy to zespół czynników występujących w środowisku pracy wynikających z procesu pracy oraz czynników związanych z wykonywaniem pracy.

Czynniki środowiska pracy możemy podzielić na dwie podstawowe grupy:

1) czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka w procesie pracy mogą powodować uraz (wypadek przy pracy),

2) czynniki szkodliwe lub uciążliwe, które działając na pracownika przez dłuższy czas mogą spowodować zamiany w stanie zdrowia, powodując w ostateczności choroby zawodowe lub obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika (np. obniżenie wydajności pracy). Do tej grupy zaliczamy m.in. czynniki:

a) fizyczne: hałas ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy i ultradźwiękowy, wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm przez kończyny górne), mikroklimat, promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe), promieniowanie jonizujące, promieniowanie laserowe, pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

b) chemiczne: toksyczne, drażniące, żrące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze, niebezpieczne dla środowiska, łatwopalne,
o właściwościach wybuchowych i utleniających,

c) biologiczne - mikroorganizmy i makroorganizmy oraz inne struktury i substancje wytwarzane przez te organizmy, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób pochodzenia zawodowego,

d) pyły przemysłowe.

Zgodnie z art. 220 Kodeksu pracy nie dopuszcza się do stosowania materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników oraz podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.

Obowiązki ochrony pracowników przed ryzykiem narażenia ich na działanie czynników szkodliwych i uciążliwych wynikają również z:

1) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 z późn, zm.),

2) rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r., w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 33, poz. 166),

3) rozporządzenia ministra Zdrowia z 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym i mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771 z późn. zm.),

4) rozporządzenia Ministra Gospodarki i pracy z 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318),

5) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.),

6) rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.),

7) rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 221 Kodeksu pracy niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację, jak również stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

Stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających pracownikom ochronę ich zdrowia i życia.

W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, zgodnie z art. 222 Kodeksu pracy, pracodawca zastępuje te substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne, mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Pracodawca, lub pracownik służb bhp działający w jego imieniu, rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, jak również prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

Sposób postępowania pracodawcy w ww. warunkach został opisany we wspomnianym rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 01.12.2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. Załącznik nr 1 do rozporządzenia zawiera wykaz 819 substancji i preparatów z opisem, objaśnienia do wykazu, indeksy alfabetyczne nazw, wykaz czynników fizycznych i biologicznych, a także wykaz technologii, natomiast załącznik nr 2 podaje wzory dokumentów do prowadzenia których, zobowiązany jest pracodawca lub pracownik, wypełniający w jego imieniu, czynności z zakresu bhp.

Zgodnie z art. 222¹ oraz 223 Kodeksu pracy, w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych lub promieniowania jonizującego, pochodzącego z sztucznych lub naturalnych źródeł, pracodawca musi zastosować wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie,
a jeżeli jest to niemożliwe - ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Zobowiązany jest również do prowadzenia rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestru pracowników zatrudnionych przy takich pracach.

Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, obowiązany jest podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu oraz zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone, a także udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.

 6. Środki ochrony zbiorowej i indywidualnej 

Stanowiska pracy, na których występuje zagrożenie pożarem, wybuchem, upadkiem lub wyrzuceniem przedmiotów, albo powstawaniem czynników lub wydzielaniem się substancji szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, jak hałas, gazy, pary, powinny być zaopatrzone w urządzenia ochronne, środki ochrony zbiorowej lub indywidualnej, zapewniające ochronę pracowników przed skutkami tego ryzyka.

Stanowiska takie powinny być usytuowane, zorganizowane oraz używane w taki sposób, aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byli narażeni na te czynniki.

Urządzenia ochronne to osłony lub takie urządzenia, które zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych, powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej, zapobiegają naruszaniu normalnych warunków pracy maszyn i urządzeń technicznych oraz nie pozwalają na uaktywnienie się innych czynników niebezpiecznych lub szkodliwych.      

Jeżeli natomiast wszystkie wyżej wymienione zabezpieczenie i urządzenia ochronne nie ograniczają ryzyka do poziomu akceptowalnego, pracodawca powinien wymagać wprowadzenia środków ochrony zbiorowej, czyli środków przeznaczonych do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami, występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy. Mogą być to m.in. takie urządzenia jak systemy wentylacyjne i klimatyzacyjne, przegrody i budowy dźwiękochłonne, separacja szczególnie szkodliwych ciągów technologicznych itp.

Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy. Należy tu m.in.:

1) odzież ochronna: ubrania, kombinezony, kurtki, bluzy, kamizelki, spodnie, fartuchy, fartuchy przednie, płaszcze, peleryny, ochraniacze barku, ochraniacze klatki piersiowej, ochraniacze brzucha, ochraniacze pośladków, osłony tułowia, osłony głowy i karku, kamizelki ostrzegawcze, kurtki ostrzegawcze, spodnie ostrzegawcze, narzutki ostrzegawcze, inne rodzaje odzieży ochronnej,

2 ) środki ochrony głowy: hełmy ochronne, czapki, czepki, stożki, kapelusze, kaptury, berety, chustki, inne nakrycia głowy,

3) środki ochrony kończyn górnych: rękawice ochronne, ochraniacze palców, ochraniacze dłoni, ochraniacze nadgarstka i przedramienia, ochraniacze łokcia, ochraniacze przedramienia i ramienia, inne środki ochrony rąk,

4) środki ochrony kończyn dolnych: buty, półbuty, trzewiki, saperki, półsaperki, kalosze, sandały, trepy, ochraniacze stopy, ochraniacze golenia, ochraniacze kolana, ochraniacze uda, getry, inne środki ochronne nóg,

5) środki ochrony twarzy i oczu: okulary, gogle, osłony twarzy, przyłbice, tarcze, inne środki ochrony twarzy i oczu,

6) środki ochrony słuchu: wkładki przeciwhałasowe, nauszniki przeciwhałasowe, hełmy przeciwhałasowe, inne środki ochrony słuchu,

7) środki ochrony układu oddechowego: sprzęt oczyszczający do pracy ciągłej, w tym filtrujący, pochłaniający, sprzęt izolujący do pracy ciągłej, w tym autonomiczny i stacjonarny, sprzęt ucieczkowy oczyszczający, w tym pochłaniacze i filtropochłaniacze, sprzęt ucieczkowy izolujący, w tym aparaty powietrzne, butlowe i regeneracyjne, inne rodzaje sprzętu ochrony układu oddechowego,

8) środki izolujące cały organizm: środki z doprowadzeniem powietrza, środki umożliwiające stosowanie izolującego sprzętu ochrony układu oddechowego, środki umożliwiające doprowadzenie powietrza lub stosowanie sprzętu ochrony układu oddechowego,

9) środki ochrony przed upadkiem z wysokości: uprzęże, w tym szelki bezpieczeństwa i pasy biodrowe, linki bezpieczeństwa, amortyzatory, urządzenia samohamowne, inne środki chroniące przed upadkiem z wysokości,

10) dermatologiczne środki ochrony skóry: środki osłaniające skórę, tj. kremy, pasty, maści, środki oczyszczające skórę, środki regenerujące skórę.

Do środków ochrony indywidualnej zalicza się również:

1) zespoły składające się z kilku urządzeń lub rodzajów wyposażenia, które zostały ze sobą połączone w celu ochrony człowieka przed jednym lub wieloma jednocześnie występującymi zagrożeniami,

2) urządzenia lub wyposażenie ochronne, połączone z nie ochronnym środkiem wyposażenia indywidualnego noszonym lub też trzymanym przez osobę, w celu wykonania określonych czynności,

3) wymienne składniki środków ochrony indywidualnej, które są istotne dla ich właściwego funkcjonowania, używane wyłącznie do takich środków.

Zgodnie z obowiązującymi postanowieniami Kodeksu Pracy (art. 237⁶), pracodawca jest obowiązany nieodpłatnie dostarczyć pracownikom środki ochrony indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników, występujących w środowisku pracy oraz poinformować ich o sposobach posługiwania się tymi środkami.

Dostarcza również nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu lub ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

W związku z powyższym, pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego oraz przewidywane okresy ich użytkowania.

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.

Podstawowym warunkiem doboru środków ochrony indywidualnej jest rozpoznanie i ocena zagrożeń występujących na stanowiskach pracy.

Uzyskane dane na temat zagrożeń na poszczególnych stanowiskach pracy umożliwiają precyzyjne określenie potrzeb dotyczących zakresu ochrony (części ciała pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych) oraz minimalnych, wymaganych parametrów ochronnych środków ochrony indywidualnej. Uzyskane dane na temat zagrożeń na poszczególnych stanowiskach pracy umożliwiają, w niektórych przypadkach również oszacowanie ryzyka zawodowego.

7. Badania i pomiary warunków uciążliwych oraz czynników szkodliwych dla zdrowia

Zgodnie z art. 227 § 1 pkt. 2 pracodawca, przy współpracy z laboratoriami upoważnionymi do dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych występujących w środowisku pracy, obowiązany jest do dokonywania badań i pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowania i przechowywania wyników tych badań i pomiarów oraz udostępniania je pracownikom.

W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego lub pyłu (oprócz czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym), zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r., w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 33, poz. 166), częstotliwość wykonywania pomiarów i badań przeprowadza się:

1) co najmniej raz na dwa lata, jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 Kodeksu pracy,

2) co najmniej raz w roku, jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS.

W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego została ustalona wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego (NDSP), pracodawca wykonuje we własnym zakresie pomiary ciągłe tego czynnika za pomocą urządzeń lub z uwzględnieniem procedur spełniających wymagania określone w Polskiej Normie PN-EN 482, lub ją zastępującej.

W przypadku występowania czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, badania i pomiary wykonuje się:

1) co najmniej raz na 6 miesięcy, jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS,

2) co najmniej raz na 3 miesiące, jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym i mutagennym powyżej 0,5 wartości

Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych i pyłów, wykonanych w odstępie co najmniej 2 lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, co najmniej 6 miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

W razie narażenia pracowników na działanie pola i promieniowania elektromagnetyczne z zakresu częstotliwości 0 Hz - 300 GHz w obszarze stref ochronnych, zgodnie z § 11 wspomnianego wyżej rozporządzenia, pomiary przeprowadza się:

1) co najmniej raz na 2 lata, jeżeli podczas ostatniego pomiaru stwierdzono występowanie tylko strefy pośredniej,

2) co najmniej raz w roku, jeżeli podczas ostatniego pomiaru stwierdzono występowanie również strefy zagrożenia, albo strefy zagrożenia i strefy niebezpiecznej.

Badania i pomiary chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w przypadkach wyżej opisanych, wykonuje się każdorazowo, jeżeli nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, w procesie technologicznym lub w warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na zmianę poziomu emisji, poziomu narażenia albo wystąpiły okoliczności, które uzasadnią ich ponowne wykonanie.

Pracodawca niezwłocznie informuje pracowników narażonych na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, o aktualnych wynikach badań pomiarów, oraz udostępnia im te wyniki i wyjaśnia ich znaczenie.

Pracodawca ponadto, prowadzi na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia na danym stanowisku pracy oraz wpisuje na bieżąco wyniki badań i pomiarów do tzw. karty badań i pomiarów. Wyniki badań i pomiarów przechowuje przez okres 3 lat, licząc od daty ich wykonania, natomiast rejestry i karty, przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.

Wyniki badań i pomiarów, oraz rejestr i karty, pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikowi, byłemu pracownikowi, ich przedstawicielowi ustawowemu lub pełnomocnikowi, na jego pisemne żądanie. Osoba ta może również wystąpić do pracodawcy o sporządzenie wyciągów, odpisów lub kopii zawartych w nich wyników badań i pomiarów.

W razie likwidacji zakładu pracy pracodawca jest obowiązany do przekazania rejestru oraz kart właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu.

8. Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca musi zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie przepisów i zasad bhp przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych.

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, prace szczególnie niebezpieczne to prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach. Są to również prace, gdzie ryzyko wypadkowe jest większe niż przy pracach innego rodzaju w związku z:

1) właściwościami pożarowymi i wybuchowymi surowców, półproduktów lub innych substancji używanych w procesie technologicznym, transporcie, magazynowaniu itp.,

2) pracą poniżej gruntu czy pod ziemią,

3) pracą na wysokości,

4) pracą z prądem elektrycznym,

5) pracą wewnątrz zbiorników, kanałów, studni itp.,

6) z mechanicznymi środkami transportu (suwnice, wózki jezdniowe z napędem silnikowym, dźwigi, żurawie itp.),

7) właściwościami żrącymi i toksycznymi surowców, półproduktów lub innych substancji używanych w procesie technologicznym, transporcie, magazynowaniu itp.

Zgodnie z § 81 wspomnianego rozporządzenia, pracodawca określa szczegółowe wymagania bhp przy wykonywaniu tych prac, a w szczególności zapewnia:

1) bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób,

2) odpowiednie środki zabezpieczające,

3) instruktaż pracowników obejmujący w szczególności imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bhp przy poszczególnych czynnoś

Najczęściej na podstawie przepisów prawnych oraz własnych doświadczeń w zakresie prowadzenia prac szczególnie niebezpiecznych pracodawca np. przy pomocy pracownika służb bhp, wydaje stosowne szczegółowe instrukcje lub zarządzenia, co do nadzoru prac, przygotowania miejsca pracy i sposobu ich wykonywania na terenie zakładu pracy w związku ze specyfiką, profilem produkcji oraz wykorzystaniem do tego celu materiałów niebezpiecznych.

Do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych będą uprawnieni pracownicy bez przeciwwskazań lekarskich, pełnoletni, dodatkowo przeszkoleni w zakresie bezpieczeństwa przy tych pracach, posiadający dodatkowe uprawnienia wymagane przy niektórych rodzajach prac szczególnie niebezpiecznych (używanie do pracy aparatów tlenowych i na sprężone powietrze, używanie odzieży gazoszczelnej, obsługa środków transportu mechanicznego itd.).

9. Maszyny i urządzenia techniczne

Pod nazwą maszyny należy rozumieć wszelkie maszyny stacjonarne i przewoźne, inne urządzenia techniczne, narzędzia, jako instalacje użytkowe podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, a w szczególności drabiny i rusztowania.

Zgodnie z art. 215 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane maszyny, inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy, zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy oraz uwzględniały zasady ergonomii.

Pracodawca dokonując wyboru maszyny do danej pracy, powinien brać pod uwagę jej rodzaj i specyficzne warunki wykonania, a także istniejące w zakładzie lub w miejscu pracy zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, w szczególności na stanowisku pracy.

Minimalne wymagania bezpieczeństwa odnoszące się do wszystkich maszyn, dotyczą m.in.:

1) elementów i układów sterowania,

2) uruchamiania i zatrzymywania,

3) ochrony przed spadającymi lub odlatującymi elementami oraz emitowanymi gazami, pyłami i innymi czynnikami szkodliwymi,

4) ryzykiem pożaru, wybuchu oraz przewrócenia się osłon i innych urządzeń ochronnych,

5) oznakowania.

Pracodawca, lub działający w jego imieniu pracownik służ bhp, jest obowiązany dokonywać kontroli zakresie oceny minimalnych wymagań dla maszyn użytkowych.

Kontrola wstępna wykonywana jest po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy lub po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub innym miejscu.

Kontrole okresowe wykonuję się dla maszyn, urządzeń technicznych, narzędzi i sprzętu do tymczasowej pracy na wysokości, w przypadku, gdy są one narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może powodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych.

Kontrolę specjalną poddaje się maszynę lub inne urządzenie w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem wystąpienia zjawisk przyrodniczych (deszcze, opady śniegu, wiatr), wydłużonego czasu postoju maszyny oraz niebezpiecznych uszkodzeń i wypadków przy pracy.

Wyniki tych kontroli rejestruje się i przechowuje, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Dokument potwierdzający przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny powinien być dostępny w miejscu użytkowania maszyny, jeśli jest ona użytkowana poza terenem zakładu pracy.

W przypadku stwierdzenia w czasie pracy uszkodzenia maszyny lub innego urządzenia technicznego należy je niezwłocznie unieruchomić i odłączyć dopływ energii. Dokonywanie napraw i czynności konserwacyjnych sprzętu zmechanizowanego będącego w ruchu jest zabronione.


Pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn. Instrukcje te powinny zawierać, co najmniej informacje dotyczące bhp w zakresie warunków użytkowania maszyn, występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych oraz praktyki użytkowania maszyn. Opracowane instrukcje te powinny być zrozumiałe dla pracowników.

Pracodawca, lub działający w jego imieniu pracownik służb bhp, kierownik produkcji lub brygadzista, powinien informować pracowników o zagrożeniach związanych z maszynami, znajdującymi się w miejscu pracy lub w jego otoczeniu oraz wszelkich zmianach w nich wprowadzonych, w takim zakresie, w jakim zmiany te mogły mieć wpływ na bezpieczeństwo maszyny, nawet, gdy pracownicy bezpośrednio nie użytkują tych maszyn.

Wszyscy pracownicy użytkujący maszyny powinni odbyć odpowiednie przeszkolenie w zakresie bezpiecznego ich użytkowania, a wykonujący naprawy, modernizację, konserwację lub obsługę maszyn, szkolenie specjalistyczne w tym zakresie.

Dokonywane w zakładzie pracy, przez pracownika służb bhp, oceny w zakresie spełnienia minimalnych wymagań przez użytkowane maszyny, urządzenia techniczne, narzędzia i sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości w zależności od rodzaju zakładu i różnorodności maszyn są dość pracochłonne, dlatego dużym ułatwieniem i uproszczeniem w tym zakresie są listy kontrolne (ogólne, specjalistyczne), które określają właściwy i pełny zakres kontroli dla kontrolowanych maszyn, ujawniają nieprawidłowości oraz stanowią pisemny protokół kontroli, akceptowany przez jednostki kontrolne.

10. Przekazywanie do użytkowania nowo wybudowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych, albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzenia produkcyjne oraz inne urządzenia mające wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników

Zgodnie z art. 213 i 214 Kodeksu pracy pracodawca obowiązany jest zapewnić, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców ds. bhp, higieniczno – sanitarnych oraz przeciwpożarowych, zgodnie z odrębnymi przepisami.

Ponadto, pracodawca obowiązany jest zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników oraz utrzymywać w/w obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane, w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Rzeczoznawca ds. bhp opiniuje projekty biorąc pod uwagę specyfikę, charakter i przeznaczenie obiektu budowlanego lub jego części, a zwłaszcza warunki wynikające z części technologicznej projektu, w szczególności analizując rozwiązania mające wpływ na warunki bhp. Opiniowanie to polega w szczególności na sprawdzeniu przez rzeczoznawcę zgodności przyjętych rozwiązań z przepisami bhp, wymaganiami ergonomii oraz z Polskimi Normami, a także na sprawdzeniu, czy przyjęte rozwiązania likwidują, bądź ograniczają zagrożenia, jakie może spowodować projektowany proces technologiczny.

Rzeczoznawca ds. higieniczno – sanitarnych uzgadnia dokumentacje projektową kolejno w częściach: technologicznej, architektoniczno – budowlanej (w tym plan zagospodarowania terenu) oraz instalacji sanitarnych.

Obiekt budowlany, w którym przewiduje się, lub w którym znajdują się już pomieszczenia pracy, powinien spełniać wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy dla przyszłych pracowników, a także wymagania bezpieczeństwa podczas realizacji inwestycji. Wymagania te zawarte są w ustawie z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.), która normuje działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy i eksploatacji obiektu budowlanego.

Zgodnie z art. 5 Prawa budowlanego, obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając spełnienie podstawowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania, odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, ochrony przed hałasem i drganiami oraz odpowiedniej charakterystyki energetycznej budynku oraz racjonalizacji użytkowania energii. Obiekt budowlany powinien odpowiednio chronić przed hałasem i drganiami, zapewniać odpowiednie warunki użytkowe,
w tym cieplne oraz zaopatrzenie w wodę i energie elektryczną, warunki bhp oraz warunki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia osób przebywających na terenie budowy.

Bardzo ważnym elementem prawie każdej dokumentacji budowy (lub odbudowy, rozbudowy, przebudowy, nadbudowy) jest plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie, tzw. plan BIOZ. Zgodnie z art. 21a, ust. 1a, pkt. 2, sporządza się go m.in., gdy przewidywane roboty budowlane trwają dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie zatrudnionych będzie przy nich co najmniej 20 pracowników, albo gdy pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni.

Część opisowa planu BIOZ powinna zawierać w szczególności:

1) zakres robót dla całego zamierzenia budowlanego oraz kolejność realizacji poszczególnych obiektów,

2) wykaz istniejących obiektów budowlanych podlegających adaptacji lub rozbiórce,

3) wskazanie elementów zagospodarowania działki lub terenu, które mogą stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi,

4) informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas realizacji robót budowlanych, określając skale i rodzaje zagrożeń oraz miejsce i czas ich wystąpienia,

5) informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsca prowadzenia robót budowlanych stosownie do rodzaju zagrożenia,

6) informacje o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych,

7) określenie sposobu przechowywania oraz przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy,

8) wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegającym niebezpieczeństwom wynikającym z wykonania robót budowlanych w strefach szczególnego zagrożenia zdrowia lub w ich sąsiedztwie, w tym bezpieczną i sprawną komunikację, umożliwiającą szybką ewakuację na wypadek pożaru, awarii i innych zagrożeń,

9) wskazanie miejsca przechowywania dokumentacji budowy oraz dokumentów niezbędnych do prawidłowej eksploatacji maszyn i innych urządzeń.

Po zakończonej budowie, zgodnie a art. 56 Prawa budowlanego, inwestor (pracodawca) w stosunku do którego nałożono (w pozwoleniu na budowę) obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego (dotyczy to niemal wszystkich budynków będących miejscem pracy), jest obowiązany zawiadomić, zgodnie z właściwością wynikającą z przepisów szczególnych, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PiS), Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) oraz Państwowej Straży Pożarnej (PSP), o zakończeniu budowy obiektu budowlanego i zamiarze przystąpienia do jego użytkowania. Organy zajmują stanowisko w sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym.

Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Infrastruktury 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.), rozporządzenia MSWiA z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 124, poz. 1030) oraz rozporządzenia MSWiA z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 Nr 109, poz. 719) pracodawca, obowiązany jest wykonywać na terenie zakładu pracy, odpowiednie drogi komunikacyjne i transportowe oraz oznakować je zgodnie z Polskimi Normami, odpowiednio je kontrolować i w razie potrzeby doprowadzać do wymaganego przepisami stanu.

Ponadto drogi i przejścia (w tym ewakuacyjne) powinny mieć wymiary i jakość nawierzchni odpowiednie do liczby jej użytkowników oraz rodzaju i wielkości stosowanych urządzeń transportowych i przemieszczanych ładunków. Powinny być spełnione wymagania ogólne (powierzchnia, wysokość) stawiane pomieszczeniom pracy, pomieszczeniom higieniczno – sanitarnym (szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, jadalnie, ustępy, pomieszczenia higieny osobistej kobiet, pomieszczenia do wypoczynku, pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży roboczej, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników, palarnie), technicznym i gospodarczym, jak również zachowane odpowiednie parametry techniczne przejść, dojść, schodów, wymiarów drzwi itd., by nie mogły powodować zagrożeń dla użytkowników obiektów budowlanych.

 *****Tagi*****

kierownik budowy, kierowanie budowami, inspektor nadzoru, nadzór budowlany, nadzory budowlane, przeglądy budynków, kontrole okresowe, kontrole, kotrola, roczna, 5 letnia, okresowe, nadzór, przeglądy, przeglądy techniczne, budynków, obiektów budowlanych, stanu technicznego, budowa, techniczne, usługi, obsługa, szkolenia bhp, szkolenia ppoż, p-poż, BHP, wstępne, okresowe, koordynacja, na budowie, na budowach, nadzór na budowie, instrukcje, ekspertyzy, opinie, bezpieczeństwa pożarowego, przeglądy ppoż, pożarowe, wymagania, ochrony przeciwpożarowej, ochrona przeciwpożarowa, plany ewakuacji, oznakowanie ewakuacyjne, ewakuacja, rozmieszczenie, znaki, dokumentacja powypadkowa, ryzyko zawodowe, specjalista, koordynator bhp, inspektor, specjalista, nadzór bhp, inwentaryzacje, obsługa inwestycji, przeglądy ppoż budynków, solec kujawski, bydgoszcz, toruń, szubin, grudziądz, żnin, świecie, inowrocław, włocławek, piła, gniezno, koronowo, tuchola, chełmno, wąbrzeźno, brodnica, rypin,lipno, więcbork, szamocin, mrocza, wyrzysk, kruszwica, ciechocinek, gdańsk, gdynia, sopot, tczew, malbork, starogard gdański, pruszcz gdański, chojnice, poznań, konin, września

Kontrole okresowe stanu technicznego  obiektów budowlanych. Rodzaje, cele oraz czasookresy ich wykonywania

Zgodnie z art. 61 Prawa budowlanego właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany:

1) utrzymywać i użytkować obiekt w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej, w szczególności w zakresie: 

a) bezpieczeństwa konstrukcji,

b) bezpieczeństwa pożarowego,

c) bezpieczeństwa użytkowania,

d) odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska,

e) ochrony przed hałasem i drganiami,

f) odpowiedniej charakterystyki energetycznej budynku oraz racjonalizacji użytkowania energii.

2) zapewnić, dochowując należytej staranności, bezpieczne użytkowanie obiektu w razie wystąpienia czynników zewnętrznych odziaływujących na obiekt związanych z działaniem człowieka lub sił natury, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi oraz bezpieczeństwa mienia lub środowiska.

Korzystając z doświadczenia w zakresie inżynierii budownictwa, jak również zagadnień ochrony przeciwpożarowej oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, wykonywane przez firmę CimaTech kontrole okresowe stanu technicznego obiektów budowlanych, w całym swoim szerokim zakresie, zapewnią przede wszystkim bezpieczeństwo użytkowanych obiektów budowlanych oraz znajdujących się w nim osób, jak również wyeliminują wszelkie nieprawidłowości i uszkodzenia mogące powodować utrudnienia w użytkowaniu budynku oraz inne zagrożenia dla jego użytkowników.

W związku z powyższym, art. 62 Prawa budowlanego oraz § 4 i 5 Rozporządzenia MSWiA z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. z 1999 Nr 74, poz. 836 z późniejszymi zmianami) nakłada na właścicieli lub zarządców obiektów budowlanych obowiązek kontroli:

1) stanu technicznego, przydatności do użytkowania oraz estetyki obiektu budowlanego i jego otoczenia,

2) instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska,

3) instalacji gazowych (w tym również pieca gazowego),

4) przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych),

5) budynków w zakresie bezpieczeństwa pożarowego,

6) stanu technicznego urządzeń przeciwpożarowych oraz gaśnic,

7) instalacji elektrycznej i piorunochronnej,

8) bezpiecznego użytkowania obiektu,

9) stanu technicznego kotłów grzewczych.

Szczegóły dotyczące wykonywania kontroli okresowych w obiektach budowlanych

 
Podstawowe obowiązki i funkcja Inspektora Nadzoru Inwestorskiego 

Zgodnie z art. 18 Prawa budowlanego Inwestor, mimo objęcia kierownictwa budowy przez Kierownika Budowy i przeważnie przy większych inwestycjach, może dodatkowo ustanowić Inspektora Nadzoru Inwestorskiego, który dba o interesy Inwestora poprzez kontrolę kierownictwa budowy, jakości wykonywanych robót budowlanych oraz wbudowywanych materiałów budowlanych.

Firma CimaTech, korzystając z doświadczenia w zakresie inżynierii budownictwa, znajomości przepisów prawa budowlanego oraz warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, zapewni pełnienie funkcji Inspektora Nadzoru Inwestorskiego branży konstrukcyjno – budowalnej, od momentu uzyskania pozwolenia na budowę i zgłoszenia rozpoczęcia robót budowlanych, poprzez odpowiedni nadzór nad prowadzonymi pracami, odbiory poszczególnych etapów, aż do zgłoszenia obiektu budowlanego do odbioru i uzyskania pozwolenia na jego użytkowanie.

Do podstawowych obowiązków Inspektora Nadzoru Inwestorskiego należy m.in.:

1) reprezentowanie Inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej,

2) sprawdzanie jakości wykonywanych robót i wbudowanych wyrobów budowlanych, a w szczególności zapobieganie zastosowaniu wyrobów budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do stosowania w budownictwie,

3) sprawdzanie i odbiór robót budowlanych ulegających zakryciu lub zanikających,

4) potwierdzanie faktycznie wykonanych robót oraz usunięcia wad,

5) na żądanie inwestora, kontrolowanie rozliczeń budowy.

Inspektor Nadzoru Inwestorskiego ma prawo wydawać Kierownikowi Budowy polecenia, dotyczące:

1) dokonania poprawek bądź ponownego wykonania wadliwie wykonanych robót, a także wstrzymania dalszych robót budowlanych w przypadku, gdyby ich kontynuacja mogła wywołać zagrożenie bądź spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem lub pozwoleniem na budowę,

2) usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń, wykonania prób lub badań, także wymagających odkrycia robót lub elementów zakrytych, oraz przedstawienia ekspertyz dotyczących prowadzonych robót budowlanych i dowodów dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych oraz urządzeń technicznych.

Podstawowe obowiązki i funkcja Kierownika Budowy 

Zgodnie z art. 18 Prawa budowlanego do obowiązków Inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, a w szczególności zapewnienie m.in. objęcie kierownictwa budowy przez Kierownika Budowy.

Korzystając z doświadczenia w zakresie inżynierii budownictwa, znajomości przepisów prawa budowlanego jak również zagadnień z zakresu BHP na placach budowy i przy prowadzeniu robót budowlanych, firma CimaTech zapewni fachową obsługę na każdym etapie realizowanej inwestycji, tj. od momentu uzyskania warunków zabudowy lub pozwolenia na budowę, poprzez zorganizowanie budowy oraz kierowanie i nadzór nad robotami budowlanymi, do zgłoszenia obiektu budowlanego do odbioru i uzyskania pozwolenia na użytkowanie.

Do podstawowych obowiązków Kierownika Budowy należy m.in.:

1) zawiadomienie o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych,

2) sporządzenie przed rozpoczęciem budowy planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (planu BIOZ),

3) geodezyjne wytyczenie budynku,

4) kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem, pozwoleniem na budowę, przepisami i zasadami BHP oraz przepisami techniczno – budowlanymi,

5) prowadzenie dokumentacji budowy,

6) przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego,

7) zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i  zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad, a także przekazanie Inwestorowi oświadczenia o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę oraz innymi przepisami.

Kierownik Budowy ponadto kontroluje pracę wykonawców budowlanych, zgłasza Inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonane roboty ulegające zakryciu oraz na bieżąco informuje go o wszelkich nieprawidłowościach i powstałych zaniedbaniach.

Kierownik Budowy, przeważnie przy mniejszych inwestycjach, pełni rolę przedstawiciela Inwestora i dba przede wszystkim o jego interesy  kontrolując jakość wykonywanych robót oraz wbudowywanych materiałów budowlanych.